Αντιμέτωποι με τους πειρατές

Featured | Η πειρατεία πλοίων είναι ένα από τα σοβαρότερα εγκλήματα του διεθνούς δικαίου στις μέρες μας. Δεν είναι όμως σημερινή ιστορία. Μπορεί να ξαναήλθε στο προσκήνιο κυρίως με τους Σομαλούς πειρατές πριν από έξι περίπου χρόνια, ωστόσο υπάρχει ως φαινόμενο από τότε που ο άνθρωπος ξεκίνησε να χρησιμοποιεί τα θαλάσσια μέσα για να μεταφέρει ανθρώπους και εμπορεύματα και πρωτοεμφανίστηκε στη Μεσόγειο Θάλασσα.

Στην εποχή μας αποτελεί έναν σημαντικό κλάδο του security, καθώς τα συμφέροντα που διακυβεύονται στις θάλασσες του κόσμου είναι τεράστια, και μεγάλες εταιρείες, κράτη και κυβερνήσεις, αλλά και υπερεθνικοί οργανισμοί, εμπλέκονται και ανταγωνίζονται για το ποιος θα επιβάλει τους δικούς όρους στις θαλάσσιες συγκοινωνίες.

Η εταιρεία Target Security, που εκπαιδεύει και διαθέτει προσωπικό στον τομέα του maritime security. Μέσα από τη συνομιλία μας, προέκυψαν πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες σε σχέση με το πώς είναι μια τέτοια επαγγελματική εμπειρία σε ένα πλοίο, τι κίνδυνοι υπάρχουν, πώς δρουν οι πειρατές στη Σομαλία και ποιες μέθοδοι υπάρχουν για την αντιμετώπισή τους, σε συνδυασμό με τους διεθνείς φορείς και λαμβάνοντας πάντα υπόψη τι προβλέπει το διεθνές δίκαιο και ποιες είναι οι δικαιοδοσίες των φρουρών security- ένοπλων ή μη- σε ένα πλοίο.

Γιατί «αναβίωσε» η πειρατεία

Η Σομαλία είναι μια πολύ φτωχή χώρα σε καθεστώς εμφυλίου πολέμου, η οποία βρίσκεται στην 190η θέση της παγκόσμιας κατάταξης του ΔΝΤ, με μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα χαμηλότερο από 600 δολάρια τον χρόνο. Εκατομμύρια Σομαλοί εξαρτώνται από την εξωτερική βοήθεια για να τραφούν και το 2008 το 73% του πληθυσμού ζούσε με λιγότερο από 2 δολάρια τη μέρα, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα.

Σημαντικό ρόλο στην αναβίωση του φαινομένου της πειρατείας συντέλεσε η απόφαση που λήφθηκε στην Ευρώπη, ώστε τα ευρωπαϊκά αλιευτικά να μπορούν νόμιμα να περνούν από τη διώρυγα του Σουέζ και να βγαίνουν στον Κόλπο του Άντεν, στη Νότια Υεμένη, και να σαρώνουν το αλιευτικό απόθεμα της περιοχής. Οι Σομαλοί ήταν άνθρωποι που ζούσαν από την αλιεία, και τα χωριά τους ήταν κυρίως ψαροχώρια. Τα ευρωπαϊκά υπεραλιευτικά με τη συνεχή δραστηριοποίησή τους στα πλούσια νερά της περιοχής, εξάντλησαν τα ψάρια που έθρεφαν τους λαούς της. Επομένως, η πειρατεία ξεκίνησε για λόγους επιβίωσης, προκειμένου οι Σομαλοί να μπορέσουν να θρέψουν τις οικογένειές τους.

Η αρχή έγινε με ένα απλό σκιφ, ένα μικρό βαρκάκι, με το οποίο μπορούσαν να βγουν έως τριάντα το πολύ μίλια μακριά από τις ακτές. Αφού ήρθαν οι πρώτες επιτυχίες, με την καταβολή λύτρων από πειρατείες, οι πειρατές άρχισαν να οργανώνονται αποκτώντας μεγαλύτερα σκάφη και δημιουργώντας πιο συντονισμένες και οργανωμένες ομάδες. Στη συνέχεια, λοιπόν, ήρθε το λεγόμενο mοthership, δηλαδή ένα σκάφος αλιείας μεγαλύτερο, το οποίο μπορεί να φέρει καύσιμα, εξοπλισμό, ασυρμάτους και να κουβαλήσει και παραπάνω κόσμο. Με τέτοια σκάφη κατάφεραν οι Σομαλοί πειρατές να βγουν πολύ μέσα στη θάλασσα, και να φτάσουν έως και 500 μίλια μακριά από τις ακτές, στον Ινδικό Ωκεανό. Η δυνατότητα να φέρουν μαζί τους καύσιμα, τρόφιμα, νερό και ό,τι άλλο τους χρειαζόταν, τους κατέστησε ικανούς ώστε να φέρουν σε πέρας μεγάλες επιχειρήσεις και να έχουν αυτάρκεια πολλών ημερών, μακριά από τις ακτές.

Η επέκταση των δραστηριοτήτων των πειρατών, το γεγονός ότι αποκόμιζαν τεράστια χρηματικά ποσά ως λύτρα από πειρατείες, άλλαξε το τοπίο. Τα χρήματα έφεραν και αναβάθμιση της επιχειρησιακής ικανότητάς τους, ο τεχνικός εξοπλισμός τους έγινε σύγχρονος και μέσω αυτού κατάφεραν να εντοπίζουν και να αναγνωρίζουν ποια πλοία με ποιο εμπόρευμα τους ενδιαφέρει κάθε φορά. Ενώ και ο οπλισμός τους έγινε πιο εξελιγμένος, όπως και η θέλησή τους να προβαίνουν σε όλο και πιο μεγάλες πειρατείες. Σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της πειρατείας στη χώρα αυτή διαδραμάτισε και ο εμφύλιος πόλεμος που διαρκεί εδώ και χρόνια, και ο οποίος εκτός από τη φτώχεια και την εξαθλίωση, έφερε ως αποτέλεσμα και τη δημιουργία πολλών χωριών-«πειρατικών κρατών». Κάθε τέτοιο χωριό έχει τον δικό του αρχηγό, κάνει τις δικές του πειρατείες και αποκτά τα δικά του λύτρα.

Φρουροί των πλοίων

Όσον αφορά την ασφάλεια ενός πλοίου, αυτή συγκροτείται συνήθως από τρία ως τέσσερα άτομα, ένας εκ των οποίων είναι ο αξιωματικός ασφαλείας ή team leader και οι άλλοι απλά μέλη του security. O αριθμός του φυλάκων του πλοίου δε σχετίζεται με το μέγεθος ή το φορτίο που μεταφέρει και γενικά περιορίζεται σε αυτό το επίπεδο όσον αφορά τον αριθμό τους. Υπάρχουν μάλιστα ταξίδια που γίνονται με έναν ή το πολύ δύο φύλακες. Ειδικά τα πρώτα χρόνια της αντι-πειρατείας, όπου είχαμε την άοπλη φύλαξη, συνήθως τόσοι ήταν οι φύλακες πάνω στο πλοίο.

Τα πρώτα χρόνια που δεν υπήρχαν τόσο αυξημένοι κίνδυνοι για πειρατεία, προτού δηλαδή λάβει μεγάλες διαστάσεις το φαινόμενο αυτό, η φύλαξη ήταν άοπλη, καθώς και το νομικό καθεστώς που ίσχυε κάθε φορά σε κάθε χώρα όπου μπορούσε να τελεστεί πειρατεία ήταν διαφορετικό και συχνά περίπλοκο.

Στην άοπλη φύλαξη τον πρώτο λόγο είχαν κάποιες συγκεκριμένες τεχνικές προστασίας του πλοίου από την προσπάθεια των πειρατών να το καταλάβουν, με έμφαση στις προληπτικές μεθόδους. Οι σημαντικότερες και οι πιο συνηθισμένες ήταν οι εξής:

– Τοποθέτηση συρματοπλέγματος σε συνδυασμό με αγκαθωτό σύρμα ως αποτρεπτικό μέτρο, το λεγόμενο razor.

– Μάνικα εκτόξευσης νερού υπό πίεση, μία παραδοσιακή αλλά συχνά αποτελεσματική μέθοδος.

– Προπέλα resto, δηλαδή σχοινιά που «χτυπούν» την προπέλα του επιτιθέμενου σκιφ με αποτέλεσμα να μπλέκεται και να καταστρέφει τη μηχανή του σκιφ.

– «Ένοπλα» σκιάχτρα, δηλαδή ομοιώματα φρουρών με όπλα, που από μεγάλη απόσταση προσομοιάζει με πραγματικό φρουρό.

– Δωμάτιο citadel στο μηχανοστάσιο του πλοίου, που είναι μια λύση έκτακτης ανάγκης. Εκεί καταφεύγει σταδιακά όλο το πλήρωμα με τους φρουρούς σε περίπτωση αδυναμίας αποτροπής της ανόδου των πειρατών στο πλοίου. Καθώς εισέρχεται στο εσωτερικό του πλοίου, το προσωπικό κλείνει με ηλεκτροσυγκόλληση ή άλλες μεθόδους, όλες τις προηγούμενες εισόδους, και στο τέλος καταλήγει στο δωμάτιο citadel, όπου υπάρχουν τρόφιμα και νερό για ένα μήνα περίπου, και φυσικά οξυγόνο. Από το citadel υπάρχει δυνατότητα πλοήγησης του πλοίου, καθώς και εξοπλισμός επικοινωνίας με δυνάμεις που μπορεί να προσφέρουν άμεσα βοήθεια, σε λίγες μόλις ημέρες. Αυτό αποθαρρύνει τους πειρατές να παραμείνουν στο πλοίο και να το καταλάβουν.

Όσο η επιθετικότητα και η συχνότητα των πειρατειών αυξανόταν τόσο οι εταιρείες αλλά και τα ίδια τα κράτη και ο ΟΗΕ άρχισαν να λαμβάνουν σοβαρότερα μέτρα. Ανάμεσα σε αυτά ήταν να επιτραπεί η χρήση ένοπλων φρουρών, ειδικά ειδικευμένων για αυτή την αποστολή. Έτσι, κάθε πλοίο που διέρχεται από επικίνδυνα για πειρατεία ύδατα, φέρει έως 4-5 ένοπλους φρουρούς, ενώ διεθνείς φορείς, όπως ο ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ, αλλά και οι ΗΠΑ, η ΕΕ και άλλες χώρες έστειλαν στις επίμαχες ζώνες ναυτικό και επίλεκτες δυνάμεις. Μάλιστα στο πλαίσιο των προληπτικών πληγμάτων, έγιναν και στοχευμένοι βομβαρδισμοί στην ενδοχώρα της Σομαλίας, ώστε να καταστραφούν τα ορμητήρια των πειρατών.

Ύψος αμοιβών

Οι αμοιβές σε τέτοιες αποστολές, πριν από μερικά χρόνια ήταν πολύ υψηλές. Μπορεί να έφταναν και τα 400-500 ευρώ ημερησίως ιδίως για ταξίδια στον Κόλπο του Άντεν, σε μια από τις πιο επικίνδυνες θάλασσες του κόσμου, όσον αφορά την πειρατεία.

Στις μέρες μας όμως, λόγω και της υπερπροσφοράς προσωπικού αλλά και του περιορισμού των κρουσμάτων, εξαιτίας της ενίσχυσης των δυνάμεων αποτροπής από πολλά κράτη της περιοχής, και κράτη που έχουν συμφέροντα, οι μισθοί έχουν μειωθεί σαφώς και συνήθως δεν υπερβαίνουν τις 2000 ευρώ μηνιαίως, και μάλιστα σε πολύ σκληρές συνθήκες διαβίωσης.

Διαφορετικά εξελίσσονται τα πράγματα στην δυτική πλευρά της Αφρικής, και πιο συγκεκριμένα στη Νιγηρία, όπου ανθίζει κι εκεί και μάλιστα σε πιο άγρια εκδοχή το φαινόμενο της πειρατείας πλοίων. Μάλιστα καθώς οι Νιγηριανοί παρουσιάζονται πιο αδίστακτοι και επιθετικοί, τα μεροκάματα σε αυτές τις θάλασσες είναι έως και τριπλάσια.

Συνθήκες ομηρίας

Με βάση την προϊστορία από διάφορες επιθέσεις, μια πειρατεία με ομηρία του προσωπικού μπορεί να διαρκέσει από τρεις έως και οκτώ μήνες. Οι συνθήκες κράτησης ποικίλλουν. 

Ειδικότερα, οι Σομαλοί είναι καλά εκπαιδευμένοι, σκληραγωγημένοι, έχουν καλό εξοπλισμό και κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ότι συχνά βρίσκονται υπό την επήρεια ναρκωτικού που το μασούν –κάτι σαν φύλλο κόκας- και τους κρατά σε εγρήγορση. Έχουν τη δυνατότητα να παραμείνουν άυπνοι έως και πέντε ημέρες.

Τα λύτρα που ζητούν μπορεί να φτάσουν έως και τα 100 εκατ. δολάρια και συχνά τα παίρνουν. Όταν αποχωρούν από το κατειλημμένο πλοίο, το ρημάζουν, υιοθετώντας μια πρακτική λεηλασίας, και αφαιρώντας οτιδήποτε μπορεί να τους φανεί χρήσιμο.

Live πειρατεία! Πώς προσπάθησε το προσωπικό να αποτρέψει την επίθεση.

Στο παρόν τεύχος, με τη βοήθεια του κ. Καρανταλή, το Security Report εξασφάλισε κατ’ αποκλειστικότητα, αυθεντικό φωτογραφικό υλικό που τράβηξε καπετάνιος πλοίου που δέχτηκε επίθεση από Σομαλούς πειρατές. Στο φωτογραφικό υλικό φαίνεται καθαρά πώς το ραντάρ του πλοίου εντοπίζει τους επιτιθέμενους, με ποια μέσα προσπαθεί το προσωπικό να τους αποτρέψει να το καταλάβουν, χωρίς όμως αποτέλεσμα, αλλά και πώς αντιμετωπίζουν το σκάφος και το προσωπικό. Δείτε καρέ – καρέ μια πραγματική πειρατεία, που συνέβη πριν από περίπου έξι χρόνια και ευτυχώς είχε αίσια κατάληξη, χωρίς κανείς από το προσωπικό να κινδυνεύσει.