Πως η αντίληψη των παιδιών για την ψηφιακή ασφάλεια μπορεί να βελτιωθεί με την σωστή ψηφιακή εκπαίδευση

Τα παιδιά στη σήμερον ημέρα θεωρούνται απόλυτα εξοικειωμένα με την τεχνολογία, καθώς έχουν μεγαλώσει σε έναν κόσμο όπου η τεχνολογία και το διαδίκτυο είναι μέρος της καθημερινότητας τους. Όλο αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μπορεί να μην ξέρουν πως να προστατευθούν σωστά χωρίς την κατάλληλη εκπαίδευση στην πληροφορική και γενικά στην ψηφιακή ασφάλεια.

Η ESET, ηγέτιδα εταιρεία ψηφιακής ασφάλειας παγκοσμίως, σε συνεργασία με κορυφαίους ειδικούς στον τομέα της ψυχολογίας και της εκπαίδευσης, επισημαίνει τη σημασία της ψηφιακής εκπαίδευσης για την καλύτερη προστασία των παιδιών στο διαδίκτυο. Σε πρόσφατη συζήτηση στην πλατφόρμα saferkidsonline της ESET, η ψυχολόγος Jarmila Tomková και η Alena Kanabová, επικεφαλής του κλάδου υγείας και δημόσιων υπηρεσιών στην Accenture Slovakia, μίλησαν για το πώς οι γονείς και τα σχολεία μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη των ψηφιακών δεξιοτήτων των παιδιών από μικρή ηλικία.

Τεχνολογικά εξοικειωμένοι ή απλώς εξαρτημένοι από την οθόνη

Οι προβλέψεις δείχνουν ότι στο μέλλον, 9 στις 10 θέσεις εργασίας θα απαιτούν προηγμένες ψηφιακές δεξιότητες. Παρά το γεγονός ότι τα παιδιά είναι «κολλημένα» στις έξυπνες συσκευές τους σχεδόν όλη την ώρα, πολλά εξακολουθούν να μην κατανοούν σε βάθος πώς να τις χρησιμοποιούν αποτελεσματικά. Ακόμα και οι νέοι ενήλικες, που μπαίνουν τώρα στην αγορά εργασίας, δυσκολεύονται. Πώς είναι δυνατόν να συμβαίνει αυτό; Σε πολλές χώρες, η ψηφιακή εκπαίδευση δε θεωρείται ακόμη αρκετά σημαντική ώστε να συμπεριληφθεί στο πρόγραμμα σπουδών των σχολείων. Ο παρακάτω χάρτης δείχνει πώς αντιμετωπίζεται η ψηφιακή εκπαίδευση σε όλο τον κόσμο. Όπως μπορείτε να δείτε, σε πολλές χώρες, η εκπαίδευση στην πληροφορική υπάρχει μόνο σε ορισμένες βαθμίδες της εκπαίδευσης ή και καθόλου.

Μπλε: Υποχρεωτική στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Γκρι: Υποχρεωτική είτε στην πρωτοβάθμια ή στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Χακί πράσινο: Διαθέσιμη ως μάθημα επιλογής.
Κίτρινο: Διαθέσιμη σε κάποια σχολεία ή σε κάποιες περιοχές.
Πορτοκαλί: Η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει την εισαγωγή της ψηφιακής εκπαίδευσης ή την πιλοτική εφαρμογή προγραμμάτων.
Λευκό: Δεν είναι διαθέσιμη.
Μπλε διαγράμμιση: Διδάσκεται ως διαθεματικό μάθημα.

Τα σχολεία πρέπει να αναπτύξουν καλύτερα δομημένα προγράμματα σπουδών, να τα ενημερώνουν τακτικά και να ενσωματώνουν ψηφιακές δεξιότητες σε διάφορα μαθήματα. Ενώ τα παιδιά μπορούν να μαθαίνουν στο σπίτι από τους γονείς τους ή με τη μέθοδο της αυτοδιδασκαλίας, οι προσεγγίσεις αυτές είναι συχνά ανοργάνωτες και επιπλέον δεν παρέχουν την απαραίτητη κοινωνική αλληλεπίδραση που προσφέρει το σχολείο.

Πότε πρέπει να ξεκινήσει η ψηφιακή εκπαίδευση

Αυτή είναι μια δύσκολη ερώτηση. Από τη στιγμή που ένα παιδί αποκτά την πρώτη του έξυπνη συσκευή οι γονείς θα πρέπει να δώσουν τουλάχιστον ένα βασικό μάθημα ψηφιακής ασφάλειας. Αυτό θα πρέπει να καλύπτει το τι μπορεί να συναντήσει στο διαδίκτυο, τι είναι κατάλληλο και τις βασικές αρχές της ψηφιακής ασφάλειας, όπως το να μην μοιράζονται προσωπικές πληροφορίες με αγνώστους και να κατανοούν ότι δεν είναι όλα αληθινά στο διαδίκτυο. Οι γονείς θα πρέπει επίσης να παρακολουθούν ποιες ιστοσελίδες επισκέπτεται το παιδί τους.

Ωστόσο, οι απόψεις για το θέμα αυτό διαφέρουν. Η παιδοψυχολόγος Jarmila Tomková πιστεύει ότι η εκπαίδευση θα πρέπει να ξεκινήσει ακόμη νωρίτερα και ότι το παιδί θα πρέπει να εκπαιδεύεται πριν καν αποκτήσει την πρώτη του έξυπνη συσκευή. Τελικά, είναι δική σας απόφαση, καθώς είστε ο γονέας που γνωρίζει καλύτερα το παιδί και το περιβάλλον σας.

Για τα παιδιά του δημοτικού σχολείου, είναι σημαντικό να τα διδάξουμε για τους διαδικτυακούς κινδύνους, όπως τα αρπακτικά του διαδικτύου και τις απάτες phishing. Πρέπει να έχουν μια σχέση εμπιστοσύνης με τους γονείς τους, ώστε αν συναντήσουν κάτι ύποπτο ή ανησυχητικό, να νιώθουν άνετα να το εκμυστηρευτούν αμέσως. Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, θα πρέπει να εκπαιδεύονται σχετικά με τον διαδικτυακό εκφοβισμό. Πρέπει να γνωρίζουν πώς να αντιδράσουν αν γίνουν στόχος. Παράλληλα με όλα αυτά, το σχολείο θα πρέπει να εκπαιδεύσει τα παιδιά σχετικά με το πώς λειτουργούν οι συσκευές τους, πώς λειτουργούν οι εφαρμογές και πώς μπορούν να αξιοποιηθούν ορισμένες από τις λειτουργίες τους.

Πώς μπορεί ο προγραμματισμός να εμπλουτίσει τη ζωή των παιδιών εκτός σχολείου

Ο προγραμματισμός είναι ένας εξαιρετικός τρόπος για να αναπτύξει κανείς δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, αναλυτικής σκέψης και ανθεκτικότητας. Διδάσκει στα παιδιά να μην τα παρατάνε όταν κάτι δεν λειτουργεί αμέσως, ενθαρρύνοντάς τα να βρίσκουν νέες προσεγγίσεις και να συνεργάζονται με άλλους για την επίλυση προβλημάτων. Αυτές οι δεξιότητες μπορούν να μεταφερθούν σε πολλούς άλλους τομείς της ζωής. Ο προγραμματισμός βοηθά επίσης τα παιδιά να αναπτύξουν ικανότητες κριτικής σκέψης, οι οποίες θα είναι ανεκτίμητες σε όλη τους τη ζωή. Μαθαίνουν να ερευνούν αυτόνομα πληροφορίες στο διαδίκτυο, να επαληθεύουν την ορθότητα τους και να μην εμπιστεύονται τυφλά ό,τι βλέπουν. Επιπλέον, ο προγραμματισμός ενισχύει την κατανόησή τους για την κυβερνοασφάλεια, διδάσκοντάς τους πώς λειτουργούν τα επιμέρους προγράμματα και ποιους πιθανούς κινδύνους μπορεί να ενέχουν. Παράλληλα, η δυνατότητα χρήσης ψηφιακών εργαλείων μπορεί να ενισχύσει σημαντικά τη δημιουργικότητα των παιδιών. Όλες αυτές οι δεξιότητες θα είναι απαραίτητες για τη μελλοντική τους σταδιοδρομία, ανεξάρτητα από το τι μονοπάτι θα επιλέξουν.

Αποφεύγοντας τις προκαταλήψεις

Μια άλλη πρόκληση είναι η ασυνείδητη προκατάληψη που μπορεί να έχουμε απέναντι σε ορισμένες περιθωριοποιημένες ομάδες, όχι μόνο σε παιδιά από κοινωνικά μειονεκτικά περιβάλλοντα, αλλά και σε κορίτσια. Σε συνεργασία με τη Microsoft, ο οργανισμός Code.org διεξήγαγε έρευνα με επίκεντρο τους λόγους για τους οποίους τα νεαρά κορίτσια συχνά δεν βρίσκουν ελκυστική την πληροφορική. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι πολλά κορίτσια θεωρούν τον εαυτό τους δημιουργικό, αλλά δε θεωρούν την πληροφορική ως ένα δημιουργικό τομέα. Δείχνοντας ότι ο προγραμματισμός μπορεί στην πραγματικότητα να είναι ιδιαίτερα δημιουργικός, θα μπορούσαμε ενδεχομένως να αυξήσουμε το ενδιαφέρον τους γι’ αυτόν. Δυστυχώς, συχνά ενισχύουμε τα στερεότυπα λέγοντας πράγματα όπως: «Είσαι κορίτσι, άρα η πληροφορική μάλλον δεν είναι για σένα – υπάρχουν άλλα πράγματα που μπορείς να κάνεις».

Πλατφόρμες όπως η Code/Art εστιάζουν σε νεαρές προγραμματίστριες, τις οποίες προσπαθούν να παρακινήσουν να αναπτύξουν περαιτέρω τις δεξιότητές τους με διάφορους διαγωνισμούς. Τα κορίτσια ενθαρρύνονται να διαγωνιστούν σε τέχνη κινουμένων σχεδίων, δημιουργία δικών τους παιχνιδιών και παρόμοια έργα που απαιτούν πολλή δημιουργικότητα.

Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις στην ψηφιακή εκπαίδευση

Στον σημερινό κόσμο, γίνεται όλο και πιο δύσκολο για τα παιδιά να παραμείνουν συγκεντρωμένα. Για να κρατήσουν το ενδιαφέρον των μαθητών, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να κάνουν τα μαθήματα πιο διαδραστικά. Η διδακτέα ύλη πρέπει επίσης να ενημερώνεται τακτικά για να συμβαδίζει με τις νέες τεχνολογίες και τα νέα εργαλεία.

Οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί πρέπει να ενημερώνονται για αυτές τις αλλαγές μέσω της συνεχούς επαγγελματικής εξέλιξης. Επιπλέον, σε ορισμένες χώρες θα πρέπει να εξελιχθεί ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα. Η αποστήθιση γεγονότων, που κάποτε αποτελούσε τον ακρογωνιαίο λίθο της εκπαίδευσης, δεν είναι πλέον αρκετή. Στον σημερινό κόσμο, είναι πιο σημαντικό να γνωρίζει κανείς πώς να βρίσκει και να επαληθεύει αποτελεσματικά πληροφορίες.

Αυτή η αλλαγή αποτελεί σημαντική πρόκληση για το εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο θα πρέπει αργά ή γρήγορα να αντιμετωπίσει αυτά τα ζητήματα.

Η τεχνητή νοημοσύνη

Η τεχνητή νοημοσύνη θα βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα της ψηφιακής εκπαίδευσης. Με τη συνεχή εξέλιξη, τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης σύντομα μπορεί να απλοποιήσουν το ρόλο των εκπαιδευτικών και να καταστήσουν δυνατή ακόμη και μια πιο εξατομικευμένη μάθηση. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να λάβει υπόψη τις ειδικές ανάγκες καθώς και τις μαθησιακές δυσκολίες και για παράδειγμα να επιτρέψει την καλύτερη διαδικασία βαθμολόγησης που θα αντικατοπτρίζει καλύτερα τις δεξιότητες των παιδιών. Η τεχνητή νοημοσύνη μας επιτρέπει επίσης να δημιουργούμε ασφαλείς εικονικούς χώρους για κάθε είδους πειράματα καθώς και να κάνουμε πιο προσιτούς διάφορους πόρους.

Ωστόσο, τα παιδιά θα πρέπει επίσης να εκπαιδεύονται για τους πιθανούς κινδύνους της τεχνητής νοημοσύνης στην εκπαίδευση, όπως η παραπληροφόρηση ή η κακή χρήση της.

Τα παιχνίδια στην εκπαίδευση

Υπάρχουν πολλά εκπαιδευτικά παιχνίδια που διδάσκουν στα παιδιά προγραμματισμό ή άλλες ψηφιακές δεξιότητες. Ωστόσο, ακόμη και τα παιχνίδια που αναπτύχθηκαν αρχικά καθαρά για ψυχαγωγία είναι στην πραγματικότητα πιο ωφέλιμα από ό,τι νομίζουμε.

Τα παιχνίδια προσφέρουν πληθώρα πλεονεκτημάτων. Τίτλοι όπως το Roblox και το Minecraft χρησιμοποιούνται πλέον και για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Ακόμα και είδη παιχνιδιών όπως τα shooters ή τα παιχνίδια αγώνων έχουν τα πλεονεκτήματά τους. Αυτά τα παιχνίδια ενισχύουν τη γνωστική και στρατηγική σκέψη, ακονίζουν τα αντανακλαστικά και αναπτύσσουν δεξιότητες συνεργασίας. Για παράδειγμα, το Fortnite, με τις αγορές εντός του παιχνιδιού, παρέχει μαθήματα οικονομικού αλφαβητισμού. Τα παιδιά μαθαίνουν ότι το να ξοδέψουν 10 δολάρια σε ένα εικονικό αντικείμενο μπορεί να μην είναι η καλύτερη επιλογή όταν αποταμιεύουν τα δικά τους χρήματα. Επιπλέον, πολλά παιχνίδια προσφέρουν μαθήματα ηθικής, δείχνοντας πώς οι επιλογές μας μπορούν να επηρεάσουν τους άλλους.

Ένα συχνά παραγνωρισμένο πλεονέκτημα του παιχνιδιού είναι ο αντίκτυπός του στην τεχνολογική κατάρτιση. Οι παίκτες συχνά αποκτούν βαθύτερη κατανόηση τόσο του υλικού όσο και του λογισμικού και πλοηγούνται στους υπολογιστές τους με μεγαλύτερη ευκολία και εμπειρία.

Η ψηφιακή εκπαίδευση είναι ζωτικής σημασίας για τη μελλοντική επιτυχία ενός παιδιού. Βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν ικανότητες επίλυσης προβλημάτων, αποτελεσματικές επικοινωνιακές δεξιότητες, ανθεκτικότητα και άλλες πολύτιμες ικανότητες που είναι χρήσιμες και πέρα από το πλαίσιο της πληροφορικής. Με την κατανόηση της τεχνολογίας, που χρησιμοποιούν καθημερινά, τα παιδιά είναι καλύτερα προετοιμασμένα για μελλοντικούς επαγγελματικούς ρόλους και μπορούν να προστατεύονται καλύτερα στο διαδίκτυο αναγνωρίζοντας τους κινδύνους που μπορεί να αντιμετωπίσουν.