Τα δικαιώματα του πολίτη που ταξιδεύει αεροπορικώς

Εδώ και δεκαετίες, βασικό μέσον μετακινήσεως των ανθρώπων από μια χώρα σε μια άλλη αλλά ακόμη και εντός μιας χώρας, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια με την σημαντική μείωση του κόστους των αεροπορικών ναύλων, έγινε πλέον το αεροπλάνο. Έχει σταματήσει προ πολλού ο κόσμος να ταξιδεύει με πλοία, τουλάχιστον για τα…

Εδώ και δεκαετίες, βασικό μέσον μετακινήσεως των ανθρώπων από μια χώρα σε μια άλλη αλλά ακόμη και εντός μιας χώρας, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια με την σημαντική μείωση του κόστους των αεροπορικών ναύλων, έγινε πλέον το αεροπλάνο. Έχει σταματήσει προ πολλού ο κόσμος να ταξιδεύει με πλοία, τουλάχιστον για τα υπερπόντια ταξίδια από τότε που διαδόθηκε η χρήση του αεροπλάνου, καθώς και με τα τρένα ή και με τα λεωφορεία – πούλμαν, τουλάχιστον για τις χερσαίες μετακινήσεις του. Το γεγονός αυτό διευκόλυνε τους ανθρώπους να μετακινούνται με ασφάλεια σε πολύ μακρινά μέρη της υφηλίου και σε σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτή η σημαντική ανακάλυψη του περασμένου αιώνα συνέβαλε ουσιαστικά στην ανάπτυξη του τουρισμού και κατ’ επέκταση της οικονομίας μιας χώρας, αλλά και στην ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας με την διάδοση των τεχνολογικών επιτευγμάτων και γενικότερα του παγκόσμιου εμπορίου.

Όσο διαδεδομένη όμως είναι η χρήση ενός μέσου από τους ανθρώπους με συναλλακτικό τρόπο, αφού πρόκειται εν προκειμένω για μία σύμβαση, τόσο πιο επιτακτική κρίνεται και η ανάγκη να γνωρίζει ο πολίτης και δη ο επιβάτης ενός αεροπλάνου τα δικαιώματά του για να μπορεί να τα διεκδικεί εφόσον προκύψει αντισυμβατική ή και αξιόποινη συμπεριφορά κάποιου από τα συμβαλλόμενα μέρη.

Συχνά ενημερωνόμαστε από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν τους ταξιδιώτες – πολίτες οι διάφορες αεροπορικές εταιρίες που ασχολούνται με τις μετακινήσεις των πολιτών – ταξιδιωτών όταν δημιουργούνται «ενοχές», δηλαδή οι έννομες εκείνες σχέσεις με βάση τις οποίες ένα πρόσωπο είναι υποχρεωμένο εκ του νόμου να προβεί σε μια πράξη ή σε μια παροχή προς ένα άλλο πρόσωπο, εξ ορισμού του Ενοχικού Δικαίου. Δεν νομίζω όμως ότι οι ταξιδιώτες ενημερώνονται πλήρως από τις εταιρείες για τα δικαιώματα που έχουν στα αεροπορικά τους ταξίδια. Πιστεύω ότι η ενημέρωση των πολιτών γίνεται κατά κόρον από τους ίδιους διά των μέσων ενημέρωσης που έχουν από τον γραπτό, ηλεκτρονικό και τηλεοπτικό τύπο εκ των υστέρων, ήτοι μετά από οποιοδήποτε περιστατικό.

Ας τα πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Τα πιο συνήθη περιστατικά που παρατηρούνται όταν φτάσει ένας πολίτης – ταξιδιώτης στο αεροδρόμιο για την προγραμματισμένη πτήση με την αεροπορική εταιρία που πρόκειται να ταξιδέψει είναι: η καθυστέρηση πτήσης, η άρνηση επιβίβασης λόγω υπερκράτησης ή η ματαίωση της πτήσης. Επίσης, όταν ο πολίτης – ταξιδιώτης φτάσει στον τελικό προορισμό που αναγράφει το εισιτήριό του, ενδέχεται να αντιμετωπίσει την απώλεια των αποσκευών του ή την καταστροφή αυτών. Για όλα τα παραπάνω έρχεται ο Κανονισμός (ΕΚ) υπ’αριθμ. 261/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 11ης Φεβρουαρίου 2004, ο οποίος θεσπίζει κοινούς κανόνες αποζημίωσης σε επιβάτες αεροπορικών μεταφορών και τα ελάχιστα δικαιώματα που μπορούν να διεκδικήσουν αυτοί σε περίπτωση άρνησης επιβίβασης από τον αερομεταφορέα και ματαίωσης ή μεγάλης καθυστέρησης της πτήσης.

Καθυστέρηση πτήσης

Σύμφωνα με το άρθρο 7 του ανωτέρω Κανονισμού, «σε περίπτωση καθυστέρησης της πτήσης παρέχεται το δικαίωμα στους επιβάτες να λαμβάνουν αποζημίωση το ύψος της οποίας προσδιορίζεται αναλόγως με την απόσταση του τελευταίου προορισμού στον οποίο ο επιβάτης θα φθάσει καθυστερημένα μετά την προγραμματισμένη ώρα εξ αιτίας της άρνησης επιβίβασης (βλ. ΠολΠρΑθ 7658/2009)».

Περαιτέρω, στο άρθρο 9, σε συνδυασμό με την 17η αιτιολογική σκέψη του προοιμίου του αυτού Κανονισμού, προβλέπεται η υποχρέωση των αερομεταφορέων να παρέχουν επαρκή φροντίδα σε επιβάτες, των οποίων οι πτήσεις παρουσιάζουν καθυστέρηση. Συγκεκριμένα, προβλέπεται «η παροχή δωρεάν γευμάτων και αναψυκτικών ανάλογα του χρόνου αναμονής τους, η διανυκτέρευση σε ξενοδοχείο, όταν αποβαίνει αναγκαία η παραμονή τους, η μεταφορά μεταξύ του αερολιμένα και καταλύματος, οι ίδιοι δε οι επιβάτες, μεταξύ άλλων, θα πρέπει να είναι σε θέση να τη συνεχίζουν υπό ικανοποιητικές συνθήκες (βλ. ΠολΠρΑθ 7658/2009)».

Άρνηση επιβίβασης

Στο άρθρο 4 του ανωτέρω Κανονισμού, προβλέπεται η υποχρέωση του αερομεταφορέα, εάν δεν έγινε έγκαιρη ενημέρωση τουλάχιστον δύο εβδομάδες από την προγραμματισμένη ημερομηνία πτήσης, να αποζημιώσει (αποζημίωση σύμφωνα με το άρθρο 7 και παροχή βοήθειας σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 8 και 9) τους επιβάτες εκείνους τους οποίους τους αρνήθηκε την επιβίβαση παρά την θέλησή τους λόγω υπερκράτησης. Και αφού πρώτα προέβη η εταιρεία στην αναζήτηση επιβατών διατεθειμένων να παραιτηθούν από τις κρατήσεις τους («εθελοντές»), με αντάλλαγμα κάποιο όφελος, σύμφωνα και με τα οριζόμενα στο άρθρο 8 του παρόντος κανονισμού, αλλά τελικά δεν ευοδώθηκε η προσπάθειά της αυτή.

Ματαίωση πτήσης

Σύμφωνα με τα όσα προβλέπονται στο άρθρο 5 του Κανονισμού (αριθμ. 264/2004), σε περίπτωση ματαίωσης μιας πτήσης, οι επιβάτες δικαιούνται, ανεξάρτητα από το λόγο ακύρωσης, αναψυκτικά, επικοινωνία, διατροφή, διανυκτέρευση και μεταφορά μεταξύ αερολιμένα και καταλύματος. Επίσης τους παρέχεται η δυνατότητα να επιλέξουν μεταξύ της εναλλακτικής τους μεταφοράς σε άλλη μέρα και ώρα στον τελικό τους προορισμό κ.λπ. ή της επιστροφής του αντίτιμου του εισιτηρίου τους. Επιπρόσθετα σύμφωνα με τις ειδικές προβλέψεις του Κανονισμού, παρέχεται στους επιβάτες των ακυρωθέντων πτήσεων από τον αερομεταφορέα και χρηματική αποζημίωση ύψους έως και 600 ευρώ ανάλογα με τα χιλιόμετρα που προβλέπονται στο άρθρο 7 του εν λόγω Κανονισμού. Η εν λόγω αποζημίωση δεν καταβάλλεται εφόσον οι επιβάτες έχουν ενημερωθεί εγκαίρως από τον αερομεταφορέα. Το βάρος της αποδείξεως της ενημέρωσης του επιβάτη το φέρει ο πραγματικός αερομεταφορέας.

Σύμβαση Μόντρεαλ

Βέβαια, όπως αναφέρει η 14η αιτιολογική σκέψη του προοιμίου του εν λόγω Κανονισμού, «δυνάµει της σύµβασης του Μόντρεαλ 28-05-1999, οι ως άνω θεσπιζόμενες υποχρεώσεις των πραγµατικών αεροµεταφορέων θα πρέπει να περιορίζονται ή και να µην ισχύουν, όταν ένα συµβάν έχει προκληθεί από έκτακτες περιστάσεις οι οποίες δεν θα µπορούσαν να αποφευχθούν ακόµη και αν είχαν ληφθεί όλα τα εύλογα µέτρα. Τέτοιες περιστάσεις µπορούν ειδικότερα να προκύψουν σε περιπτώσεις πολιτικής αστάθειας, καιρικών συνθηκών που δεν επιτρέπουν την πραγµατοποίηση της συγκεκριµένης πτήσης, κινδύνων για την ασφάλεια των επιβατών, απροσδόκητων ελλείψεων στην ασφάλεια της πτήσης και απεργιών που επηρεάζουν τη λειτουργία του πραγµατικού αεροµεταφορέα».

Απώλεια ή καταστροφή αποσκευών

Σε περίπτωση που διαπιστωθεί απώλεια ή καταστροφή των αποσκευών του επιβάτη, αμέσως θα πρέπει να υποβάλει δήλωση στην υπεύθυνη εταιρεία ή στην Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας και να απαριθμεί όλα τα αντικείμενα που χάθηκαν η καταστράφηκαν προκειμένου να αποζημιωθεί.

Προσβολή προσωπικότητας

Περιστατικά δυσμενή για τους επιβάτες, όπως αναφέρθηκαν ανωτέρω αλλά και άλλων τα οποία τελούνται πριν, κατά την διάρκεια των πτήσεων αλλά και έπειτα από αυτές, για τα οποία έχει ευθύνη η αεροπορική εταιρεία και όφειλε να αποτρέψει ή να περιορίσει κατά το μέγιστο δυνατό μέτρο δια των προστεθέντων από αυτή προσώπων και τα οποία έχουν προκαλέσει αναστάτωση, ψυχική και σωματική κόπωση στους επιβάτες, πρέπει να θεωρηθούν ως προσβολή της προσωπικότητας του πολίτη – επιβάτη (προσβολή του αγαθού της προσωπικότητας, βλ. ΕφΑθ 4779/2004 ΕλλΔνη 2005.843).

Μάλιστα, άξιο αναφοράς θεωρείται ένα περιστατικό το οποίο προ καιρού αναρτήθηκε ως δημοσίευμα σε σχετικά sites στο διαδίκτυο. Ειδικότερα στο δημοσίευμα αυτό αναφέρεται ότι ταξιδιώτες συγκεκριμένης πτήσης απαίτησαν από εταιρεία να μην ταξιδέψουν με την ίδια πτήση άνθρωποι άλλης συγκεκριμένης εθνικότητος. Και δυστυχώς η υπεύθυνη για την εν λόγω πτήση εταιρεία δέχθηκε την διαμαρτυρία αυτή και υποχρέωσε τους ταξιδιώτες της άλλης εθνικότητας να αποβιβαστούν από την συγκεκριμένη πτήση και να ταξιδέψουν την επομένη μέρα με άλλη πτήση της ίδιας εταιρείας. Μάλιστα αρχικά αρνήθηκαν να αποβιβαστούν οι άνθρωποι εναντίον των οποίων έγινε η διαμαρτυρία και ύστερα από μια ώρα περίπου, όπως άλλωστε αναφέρουν και τα σχετικά δημοσιεύματα, δέχθηκαν να αποβιβαστούν προκειμένου να αποφευχθεί κάθε άλλη ταλαιπωρία τους, ύστερα και από την διαβεβαίωση του πληρώματος του αεροσκάφους ότι θα ικανοποιηθούν πλήρως μέχρι και την πτήση της επόμενης ημέρας.

Ο τρόπος όμως με τον οποίο έγινε η αποβίβαση των ταξιδιωτών από το αεροπλάνο προσβάλει οπωσδήποτε την προσωπικότητα του οποιουδήποτε ταξιδιώτη, εάν βρισκόταν στην θέση αυτών, όταν μάλιστα φαίνεται από το ιστορικό ότι δεν υπήρχε κάποιος λόγος που να σχετίζεται με την ασφάλεια της πτήσεως κλπ αφού έγκαιρα προμηθεύτηκαν το εισιτήριο και υπέστηκαν τον σχετικό έλεγχο για την επιβίβασή στο αεροπλάνο, όπως άλλωστε ορίζει η σχετική νομοθεσία (ΥΑ Δ15/Α/40447/3750/2004 – ΦΕΚ 1624/Β/2.11.2004 Εθνικός Κανονισμός Ασφάλειας Πολιτικής Αεροπορίας από έκνομες ενέργειες).

Εν κατακλείδι, οι κανόνες ασφάλειας των πτήσεων διεθνώς είναι πολύ συγκεκριμένοι και πολύ αυστηροί. Όμως και τα δικαιώματα των επιβατών είναι απόλυτα κατοχυρωμένα και ειδικά εκείνα που αφορούν στη διάπραξη αξιοποίνων συμπεριφορών. Είναι εύλογο ότι ο πολίτης πρέπει να γνωρίζει τα δικαιώματά του, αποτελεί άλλωστε πάγια υποχρέωση του αερομεταφορέα να τον ενημερώνει, και να τα διεκδικεί για την αποζημίωση του σύμφωνα με αυτά που ορίζει η ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία.

*O κ. Τζίκας είναι δικηγόρος και πιστοποιημένος διαμεσολαβητής από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας & Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

{gallery}2733{/gallery}