Τρόμος στη θάλασσα

Η θαλάσσια τρομοκρατία δεν είναι ασφαλώς ένα από τα πιο σημαντικά θέματα της έρευνας που διεξάγουμε στον τομέα της ασφάλειας, καθώς οι τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον θαλάσσιων στόχων είναι πολύ σπάνιες. Η Βάση Δεδομένων Διεθνούς Τρομοκρατίας (Global Terrorism Database) σημειώνει πως μόνο 199 από τις 98.000 επιθέσεις σε 40 χρόνια έχουν εκδηλωθεί σε θαλάσσια ύδατα..Η θαλάσσια τρομοκρατία δεν είναι ασφαλώς ένα από τα πιο σημαντικά θέματα της έρευνας που διεξάγουμε στον τομέα της ασφάλειας, καθώς οι τρομοκρατικές επιθέσεις εναντίον θαλάσσιων στόχων είναι πολύ σπάνιες. Η Βάση Δεδομένων Διεθνούς Τρομοκρατίας (Global Terrorism Database) σημειώνει πως μόνο 199 από τις 98.000 επιθέσεις σε 40 χρόνια έχουν εκδηλωθεί σε θαλάσσια ύδατα, που αντιστοιχεί σε λιγότερο από το 0,2 τοις εκατό του συνόλου. Ακόμα σπανιότερες είναι οι επιθέσεις σε ύδατα, καθώς εκεί οι τρομοκράτες είναι υποχρεωμένοι να έχουν τα κατάλληλα θαλάσσια μέσα για να επιτύχουν τους στόχους τους. Ωστόσο, η απειλή της τρομοκρατίας αυξάνεται σε όλο τον κόσμο, και μια αύξηση στις θαλάσσιες επιθέσεις μπορεί να έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις για το θαλάσσιο εμπόριο και την παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια.

Οι τρομοκρατικές ομάδες συχνά είναι σχετικά «συντηρητικές» όσον αφορά στην επιλογή της στρατηγικής, της τακτικής, καθώς και των στόχων τους. Η εκδήλωση μιας επίθεσης διά θαλάσσης στο στόχο τους είναι γενικότερα μια πρακτική που απέχει από την υλικοτεχνική υποστήριξη και την εκπαίδευση που διαθέτουν.

Ξηρά και θάλασσα

Η εκδήλωση επιθέσεων στην ξηρά περιλαμβάνει μια μεγάλη γκάμα πρακτικών, όπως χρήση ενός παγιδευμένου οχήματος, ενός γιλέκου αυτοκτονίας ή ακόμα και μιας σφοδρότατης ενέδρας με μικρά όπλα. Όλα αυτά αποτελούν εδώ και καιρό μέρος του τρομοκρατικού «ρεπερτορίου» (και ως εκ τούτου μέρος της τυπικής εκπαίδευσης τρομοκρατικών ομάδων).

Η εκδήλωση επίθεσης ωστόσο σε έναν στόχο που βρίσκεται στη θάλασσα απαιτεί υλικά – όπως βάρκες, μεγάλες ποσότητες καυσίμων (εάν ο στόχος είναι μακριά από την ξηρά), ενδεχομένως αξιόπλοο τεχνολογικό εξοπλισμό επικοινωνιών και πλοήγησης, και βέβαια κατάρτιση και εμπειρία σε δραστηριότητες ναυσιπλοΐας και χειρισμού πλοίων. Όλα αυτά τα τελευταία δεν είναι αναγκαστικά ευρέως γνωστά μεταξύ των παραδοσιακών τρομοκρατικών ομάδων.

Τα οργανωτικά χαρακτηριστικά που δυνητικά σχετίζονται με τη ναυτιλιακή τρομοκρατία μπορούν σε αδρές γραμμές να χωριστούν σε δύο κατηγορίες που χρησιμοποιούνται παραδοσιακά για να λάβουν χώρα οι αξιολογήσεις των απειλών (είτε κρατών είτε τρομοκρατικών οργανώσεων): πρώτον, στις δυνατότητες που έχουν τρομοκρατικές οργανώσεις, ώστε να μπορούν να συμμετάσχουν σε θαλάσσιες επιθέσεις και δεύτερον, στις ιδέες και αντιλήψεις που διαπνέουν τρομοκρατικές οργανώσεις, που μπορεί να τις ωθήσουν να αποφασίσουν να συμμετάσχουν σε θαλάσσιες επιθέσεις.

Στο Maritime Security απαιτείται η έρευνα ορισμένων παραμέτρων, όπως μέγεθος τρομοκρατικών οργανώσεων, βαθμός στον οποίο η τρομοκρατική ομάδα έχει δικτυωθεί με άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις, συμμετοχή σε εμπόριο ναρκωτικών, καθώς και κατά πόσον, η τρομοκρατική ομάδα ελέγχει συγκεκριμένες εδαφικές περιοχές. Η ιδεολογία μπορεί επίσης να έχει σημασία δεδομένου ότι θρησκευτικές οργανώσεις, όπως η Αλ Κάιντα ή το ISIS, επιλέγουν συμβολικούς στόχους, που μπορεί να συνδέονται με θαλάσσια συμφέροντα του δυτικού κόσμου.

Τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την έρευνα είναι εντυπωσιακά. Με πιθανή εξαίρεση την Αλ-Κάιντα και ομάδες που συνδέονται με αυτή, οι θαλάσσιοι στόχοι δεν διακρίνονται απαραίτητα ιδεολογικά από τυχόν άλλους στόχους. Μπορεί να είναι είτε πολιτικοί είτε στρατιωτικοί, είτε «μαλακοί» είτε «σκληροί», αλλά σε καμία περίπτωση οι τάσεις της διεθνούς τρομοκρατίας δεν ακολουθούνται και στο θέμα των θαλάσσιων στόχων.

Ο ρόλος της συνεργασίας

Η συνεργασία μεταξύ των τρομοκρατικών ομάδων είναι ένα κρίσιμο ζήτημα, αφού έτσι καταφέρνουν να διατηρούνται στην ενεργό δράση περισσότερο και πιο αποτελεσματικά. Η διασύνδεση αυτή τους προσφέρει μεγαλύτερη δημοτικότητα σε ευρείες λαϊκές μάζες, μέσω της οποίας μπορούν να στρατολογήσουν και να ανανεώσουν το δυναμικό τους, να αντλήσουν υλικούς πόρους και να καταρτιστούν κατάλληλα για μια θαλάσσια επίθεση, καθώς και να ανταλλάξουν και να μεταδώσουν εμπειρίες που αφορούν τρομοκρατικές επιθέσεις.

Ο βασικός παράγοντας που οδηγεί μια οργάνωση στο να αποφασίσει να διεξάγει θαλάσσιες επιθέσεις είναι ο αριθμός των επαφών και οι δικτυώσεις με άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις (βλέπε Πίνακα 1).

Πίνακας 1:

Παράγοντες που επηρεάζουν την απόφαση μιας οργάνωσης να υλοποιήσει μια θαλάσσια τρομοκρατική επίθεση [1998-2005]

Μια σειρά από άλλους παράγοντες είναι εξίσου σημαντικοί. Οι μεγαλύτερες τρομοκρατικές ομάδες φαίνεται να είναι πιο πιθανό να στραφούν προς τη θαλάσσια τρομοκρατία σε σχέση με τις μικρότερες ομάδες.

Ωστόσο, η κρατική οικονομική στήριξη που παρέχεται σε κάποιες περιπτώσεις τρομοκρατικών οργανώσεων από τις κυβερνήσεις των χωρών τους (το κύριο αποτέλεσμα της οποίας είναι να εξασφαλίζουν οικονομικούς πόρους σε τρομοκρατικές ομάδες για κατάρτιση και αγορά πολεμικών όπλων, που αλλιώς δε θα τα είχαν στην κατοχή τους), δε φαίνεται να έχει καμία επίδραση στην τάση αυτών των ομάδων να συμμετάσχουν σε θαλάσσιες τρομοκρατικές ενέργειες. Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη που χρηματοδοτούν τρομοκράτες, δεν φαίνεται να έχουν πια την επιθυμία να επιτεθούν κατά θαλάσσιων στόχων. Αντίθετα, προσανατολισμό σε θαλάσσιους στόχους έχουν τρομοκρατικές ομάδες που δρουν στη θάλασσα χωρίς να χρηματοδοτούνται από κυβερνήσεις!

Εν κατακλείδι, η παρούσα ανάλυση υποδεικνύει ότι οι τρομοκρατικές ομάδες στρέφονται στη θαλάσσια τρομοκρατία, σε μεγάλο βαθμό, επειδή έχουν τεχνικά και υλικά τη δυνατότητα να το πράξουν. Μπορεί βέβαια αυτό να ακούγεται κοινότοπο, ωστόσο πρόκειται για ένα συμπέρασμα που υπογραμμίζει αρκετά βαθύτερα ζητήματα.

Με εξαίρεση τις θρησκευτικές ομάδες που σε μεγάλο βαθμό συνδέονται με την Αλ-Κάιντα, οι αντιλήψεις, η ιδεολογία, και σε μεγάλο βαθμό οι στόχοι αυτών των οργανώσεων, φαίνεται να παίζουν ελάχιστο ρόλο στο αν θα επιχειρήσουν τρομοκρατικά στην θάλασσα. Ως αποτέλεσμα, οι ιδεολογικές και θρησκευτικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των διαφόρων ομάδων σε μια δεδομένη περιοχή, όπως για παράδειγμα ο Κόλπος του Άντεν, μπορούν να μας δείξουν ελάχιστα πράγματα για το ποια από τις ομάδες αυτές είναι πιθανό να επιχειρήσει μια επίθεση σε θαλάσσια στόχο.

Οργανωτικά χαρακτηριστικά

Τέλος, τα οργανωτικά χαρακτηριστικά που είναι σημαντικά, όπως μέγεθος οργάνωσης, διακίνηση ναρκωτικών, έλεγχος επικράτειας, και εύρος διασυνδέσεων, δείχνουν ότι είναι οι πιο σημαντικοί παράγοντες που οδηγούν κάποια οργάνωση στη θαλάσσια τρομοκρατία. Μια τρομοκρατική ομάδα που έχει τον έλεγχο συγκεκριμένων εδαφών, έχει και την άνεση κινήσεων και, ενδεχομένως, την υποδομή για να ξεκινήσει τις θαλάσσιες επιθέσεις, ενώ η συμμετοχή σε διακίνηση ναρκωτικών μπορεί να οδηγήσει τρομοκρατικές ομάδες στο να δημιουργήσουν θαλάσσιες διαδρομές, τόσο για τη μεταφορά λαθραίων εμπορευμάτων, όσο και για την προστασία αυτών των διαδρομών λαθρεμπορίου. Τέλος, μια καλά δικτυωμένη τρομοκρατική ομάδα μπορεί να υιοθετήσει νέες στρατηγικές αλλά και δυνατότητες που θα τη σειρά τους, μπορούν να διαμορφώσουν την επιθυμία για επέκταση των ενεργειών και στο θαλάσσιο πεδίο.

Πηγή: piracy-studies.org (ερευνητικός διαδικτυακός κόμβος για το maritime security)

*O Victor Asal είναι διευθυντής του Κέντρου Έρευνας Center for Policy Research και καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστήμιου Albanay. O Justin V. Hastings είναι λέκτορας Διεθνών Σχέσεων και Συγκριτικών Πολιτικών στο Τμήμα Κυβερνητικών και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Σύδνεϋ.

ΜΟΤΟ

Μια αύξηση στις θαλάσσιες επιθέσεις μπορεί να έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις στο θαλάσσιο εμπόριο και την παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια.

{gallery}1084{/gallery}