Διαχείριση κινδύνων ασφάλειας στη θάλασσα

Τα μέτρα ασφάλειας των πλοίων είναι συχνά το πρώτο και το μοναδικό μέτρο για την πρόληψη εγκληματικών πράξεων στη θάλασσα. Από την άλλη, οι ναυτιλιακές εταιρείες συχνά έρχονται αντιμέτωπες με προβλήματα που εκθέτουν την ποιότητα της ανάλυσης ζητημάτων ασφάλειας στα πλοία τους, όταν συμβαίνουν δυσάρεστα γεγονότα πάνω στα πλοία…

Τα μέτρα ασφάλειας των πλοίων είναι συχνά το πρώτο και το μοναδικό μέτρο για την πρόληψη εγκληματικών πράξεων στη θάλασσα. Από την άλλη, οι ναυτιλιακές εταιρείες συχνά έρχονται αντιμέτωπες με προβλήματα που εκθέτουν την ποιότητα της ανάλυσης ζητημάτων ασφάλειας στα πλοία τους, όταν συμβαίνουν δυσάρεστα γεγονότα πάνω στα πλοία, όπως επιθέσεις, πειρατείες κ.ά. Η διαχείρισης ασφάλειας πλοίων αποσκοπεί σε δύο στόχους: να μειώσει αποτελεσματικά τον κίνδυνο ασφάλειας σε αποδεκτά επίπεδα, και να δημιουργήσει μια κουλτούρα ασφάλειας στους οργανισμούς που υποστηρίζουν την αποτελεσματική λειτουργία των πλοίων σε καθημερινή βάση.

Η διαχείριση της οργανωτικής κουλτούρας είναι ιδιαίτερα δύσκολη υπόθεση λόγω του υποκειμενικού χαρακτήρα της αντίληψης του κινδύνου. Μια άλλη πρόκληση είναι ότι η ανάλυση κινδύνου συχνά αντιμετωπίζεται από μια πολύ στενή οπτική γωνία, όταν πρόκειται για τον εντοπισμό των απειλών, των κινδύνων και των συνεπειών. Σε ένα πρόσφατα δημοσιευμένο άρθρο στην εφημερίδα του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ναυτιλιακών Σπουδών WMU, Journal of Maritime Affairs, οι συντάκτες εντοπίζουν διάφορες προκλήσεις για τους χειριστές των πλοίων, που αφορούν την προετοιμασία αντιμετώπισης απειλών κατά της ασφάλειας των πλοίων τους. Η μελέτη εξετάζει τη μεθοδολογία ανάλυσης κινδύνων. Επικεντρώνεται σε δύο βασικές πτυχές: την κατανόηση της απειλής και την κατανόηση του πώς μια απειλή κατά της ασφάλειας μπορεί να επηρεάσει το πλήρωμα και τη λειτουργία του πλοίου. Οι δύο αυτοί τομείς επελέγησαν επειδή υποτίθεται ότι δεν είναι ένα φυσικό μέρος της γνώσης ενός ναυτιλιακού οργανισμού, αν και είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχή αντιμετώπιση του κινδύνου.

Προσεγγίσεις με βάση τον κίνδυνο

Οι διάφορες προσεγγίσεις για την ασφάλεια των πλοίων περιγράφονται στον κώδικα Διεθνούς Ασφάλειας Πλοίων και Λιμένων (ISPS) και στις βέλτιστες πρακτικές διαχείρισης προστασίας ενάντια στην πειρατεία που έχει ως βάση της την Σομαλία (ΒΜΡ4). Τα αποτελέσματα της ανάλυσης κινδύνου, πρέπει πάντοτε να σταθμίζουν τα επίπεδα ανοχής κινδύνου, καθώς και άλλες λειτουργικές παραμέτρους, όπως οι οικονομικές πτυχές, η απαιτούμενη αξιοπιστία και το πιθανό επιχειρησιακό όφελος. Γενικά, οι υψηλότεροι κίνδυνοι είναι ανεκτοί, αν το πιθανό επιχειρησιακό κέρδος είναι υψηλό.

Η προσέγγιση με βάση τους κινδύνους για την ασφάλεια του πλοίου είναι περιορισμένη σε σχέση με τις περιγραφές του πώς η ανάλυση πρέπει να γίνεται και πώς μπορεί να είναι αξιόπιστη και ποιοτική. Οι προκλήσεις σε σχέση με τη διαδικασία διαχείρισης κινδύνων ασφάλειας εστιάζονται στα εξής:

– η διαδικασία εφαρμόζεται σε μια περιοχή (ασφαλείας) για την οποία η διαχείριση κινδύνων δεν έχει ελεγχθεί και θα υπάρχουν σχετικά λίγα εργαλεία που έχουν αναπτυχθεί βοηθώντας τον χειριστή του πλοίου στην ανάλυση,

– σε σχέση με τη διαχείριση των κινδύνων ασφάλειας, τα στατιστικά στοιχεία των σχετικών φαινομένων είναι περιορισμένα,

– δεν υπάρχουν ειδικά κριτήρια αποδοχής των κινδύνων που αφορούν στην ασφάλεια των θαλάσσιων μεταφορών, και

– δεν έχει αναπτυχθεί συζήτηση για το πώς να καθοριστεί και να επιτευχθεί μια επαρκής ποιότητα στην ανάλυση

Η πολυπλοκότητα του περιβάλλοντος θαλάσσιας ασφάλειας

Προκειμένου να κατανοηθεί η πολυπλοκότητα του περιβάλλοντος θαλάσσιας ασφάλειας, η μελέτη χρησιμοποιεί τις θάλασσες που περιβάλλουν την αφρικανική ήπειρο για να περιγράψει πώς οι διάφορες απειλές για την ασφάλεια μπορούν να αξιολογηθούν σε σχέση με την ασφάλεια και τις πολιτικές συνθήκες που επικρατούν στην ξηρά, καθώς και σε σχέση με τη διεθνή πολιτική ατζέντα. Ενώ η πειρατεία, το λαθρεμπόριο και η εμπορία ανθρώπων αποτελούν μια δραματική πραγματικότητα για τις αφρικανικές παράκτιες κοινότητες για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, όλες αυτές οι παράνομες δραστηριότητες έχουν επανεμφανιστεί σε διεθνές επίπεδο, προειδοποιώντας τους διεθνείς παράγοντες. Κατά συνέπεια, υπάρχει ένα χάσμα μεταξύ των τοπικών απαιτήσεων και των διεθνών προτεραιοτήτων.

Όσον αφορά την έκταση και το κόστος, η σομαλική πειρατεία ήταν η κυριότερη πρόκληση στον τομέα της ασφάλειας των θαλάσσιων μεταφορών στην Ανατολική Αφρική. Ωστόσο, η πειρατεία θεωρείται ως μία από τις απειλές από τις οποίες κινδυνεύουν οι θαλάσσιες μεταφορές στην ευρύτερη περιοχή και οι οποίες επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα των μέτρων ασφάλειας του χειριστή πλοίου. Εκτός όμως από την πειρατεία, κινδύνους εγκυμονούν το λαθρεμπόριο, η παράνομη αλιεία και η απόρριψη αποβλήτων που λαμβάνουν χώρα σε κάποια έκταση στα θαλάσσια ύδατα στα ανοικτά των ακτών της Ανατολικής Αφρικής, έχοντας άμεσο ή έμμεσο αντίκτυπο στην ασφάλεια των διερχόμενων πλοίων. Πολλά από τα προβλήματα που εντοπίστηκαν στα ύδατα της Ανατολικής Αφρικής υπάρχουν και κατά μήκος των ακτών της Δυτικής και της Κεντρικής Αφρικής όπου η πειρατεία ήταν και παραμένει ένα σοβαρό ζήτημα.

Οι προκλήσεις που σχετίζονται στην Αφρική με τα ζητήματα της ασφάλειας χαρακτηρίζονται από :

– Ετερογένεια: υπάρχουν πολλές διαφορετικές δραστηριότητες που μπορούν να επηρεάσουν την ασφάλεια ενός πλοίου, όπως η πειρατεία, το λαθρεμπόριο, η παράνομη διακίνηση ανθρώπων, η παράνομη αλιεία και άλλες ανταγωνιστικές απειλές.

– Μεταβλητότητα: ενώ κάποιες δραστηριότητες αποτελούν άμεση απειλή στη θαλάσσια επικοινωνία, όπως π.χ. η πειρατεία, άλλες αποτελούν τμήμα μιας γενικότερης ναυτιλιακής εικόνας, όπως το λαθρεμπόριο, δημιουργώντας ένα ευρύτερο περιβάλλον επικινδυνότητας, και

– Ποικιλία: ενώ σε κάποια περιοχή μπορεί να κυριαρχεί ένα από τα προαναφερθέντα προβλήματα, σε μια άλλη μπορεί να απασχολούν άλλοι τύποι προκλήσεων.

Υπάρχουν επίσης και μια σειρά από ενέργειες για τις οποίες ο χειριστής του πλοίου θα πρέπει να είναι γνώστης, όπως είναι για παράδειγμα, η παρουσία δυνάμεων ασφαλείας σε ένα κομβόι, μια υπό εξέλιξη επιδρομή των Αρχών σε κάποιο κοντινό λιμάνι ή μια ναυτική άσκηση, και όλα αυτά μπορεί να έχουν αντίκτυπο στον προγραμματισμό της διαδρομής.

Ο ρόλο του πληρώματος στην ασφάλεια του πλοίου

Το πλήρωμα είναι μία από τις πιο σημαντικές πτυχές στην πρόκληση περιστατικών που σχετίζονται με την ασφάλεια των πλοίων. Συνεντεύξεις με ναυτιλιακές εταιρείες δείχνουν ότι η πιο σημαντική κινητήρια δύναμη για την εφαρμογή των μέτρων ασφαλείας είναι η αντίληψη της σημασίας της ασφάλειας από μέρους του πληρώματος. Επομένως, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την κατάσταση επί του σκάφους και πως η αντίληψη των κινδύνων για την ασφάλεια επηρεάζει το πλήρωμα από την άποψη της υγείας, της καλής κατάστασης και της απόδοσής του. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικά κενά στη βιβλιογραφία σχετικά με τις επιπτώσεις που έχουν περιστατικά, όπως η πειρατεία, στην υγεία και την απόδοση του πληρώματος.

Είναι ζωτικής σημασίας τόσο για τους επικεφαλής των πλοίων όσο και για το πλήρωμα, η καλή εκπαίδευση και η μελέτη των αλλαγών πάνω σε ζητήματα ασφάλειας. Στο πλαίσιο αυτό, η έρευνα που σχετίζεται με τον ανθρώπινο παράγοντα είναι απαραίτητη, προκειμένου να υπάρξει σωστή κατανόηση αυτών των αλλαγών.

Ως εκ τούτου, προκειμένου να αναλύσουν και να εφαρμόσουν τη διαχείριση της ασφάλειας των πλοίων αποτελεσματικά όσον αφορά την υγεία και την απόδοση του πληρώματος, οι επικεφαλής των πλοίων οφείλουν να αντιμετωπίσουν τρεις μεγάλες προκλήσεις:

· η ανάλυση κινδύνου πρέπει να περιλαμβάνει την κατάσταση επί του πλοίου όσον αφορά την εκπαίδευση και την κατάρτιση, την ύπαρξη στρατηγικών αντιμετώπισης, τη χρηστικότητα των τεχνικών και διοικητικών συστημάτων,

· ζωτικής σημασίας για την επιτυχή εφαρμογή των τακτικών προστασίας και ασφάλειας, είναι το κάθε φορά σχέδιο να περιλαμβάνει όλα τα επίπεδα της οργάνωσης, και

· η διοίκηση της ασφάλειας θα πρέπει να έχει δεσμευτεί να σέβεται τον ανθρώπινο παράγοντα επί του πλοίου.

Συνέπειες για τη διαχείριση της ασφάλειας

Μια αποτελεσματική και επιτυχής διαδικασία διαχείρισης κινδύνων ασφάλειας δημιουργεί πολλές προκλήσεις για το χειριστή του πλοίου. Αυτό είναι αποτέλεσμα της έλλειψης καθοδήγησης σε συνδυασμό με πολύπλοκες και ποικίλες καταστάσεις πέρα από τον έλεγχο του φορέα εκμετάλλευσης του πλοίου.

Κατά την εκτίμηση κινδύνου ο χειριστής του πλοίου πρέπει να δώσει ιδιαίτερη έμφαση στα εξής:

– Στη μεθοδολογική κατανόηση πέρα από αυτό που περιγράφεται στις κατευθυντήριες γραμμές, ιδίως σε σχέση με το πώς μπορεί να επιτευχθεί ένα αποτέλεσμα που να είναι έγκυρο και αποδοτικό

– Στη συνδυαστική αξιοποίηση τόσο των ειδικών που κατέχουν την ειδική γνώση σχετικά με τις εξωτερικές συνθήκες (όπως απειλές, και τα αντίστοιχα κίνητρά τους, καθώς και πρωτοβουλίες για την ασφάλεια) και τις εσωτερικές συνθήκες (όπως η εκπαίδευση, η κατάρτιση και η χρηστικότητα των τεχνικών και διοικητικών συστημάτων), αλλά και για το πώς αλληλεπιδρούν οι εξωτερικές και εσωτερικές συνθήκες.

– Στη χρήση καλά καθορισμένων και κοινοποιημένων κριτηρίων αποδοχής κινδύνων που βασίζονται σε μια σωστή κατανόηση του ρόλου που παίζει ο ανθρώπινος παράγοντας.

Σχετικά με τους συγγραφείς

Ο Hans Liwång, είναι λέκτορας στο Σουηδικό Πανεπιστήμιο Άμυνας, Τμήμα Στρατιωτικής Τεχνολογίας.

Ο Karl Sörenson είναι ερευνητής στο Σουηδικό Πανεπιστήμιο Άμυνας, Τμήμα Πολεμικών, υποψήφιος διδάκτωρ στο Βασιλικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας (KTH), Τμήμα Φιλοσοφίας.

Η Cecilia Osterman είναι λέκτορας Ναυτιλιακών Επιστημών στην Ναυτιλιακή Ακαδημία του Κάλμαρ, στο Πανεπιστήμιο Linnaeus.

{gallery}1963{/gallery}