Πώς να επιλέξουμε τον κατάλληλο φωτισμό ασφαλείας

Ο χειμώνας πλέον είναι εδώ, οι ώρες που το φυσικό φως φωτίζει τους χώρους όπου κατοικούμε ή εργαζόμαστε ή τις ιδιοκτησίες μας έχουν μειωθεί σημαντικά και οι σκοτεινές ώρες είναι συνήθως ο πιο ευνοϊκός χρόνος για να επιχειρήσει ένας επίδοξος εισβολέας-κακοποιός. Το θέμα του φωτισμού ασφαλείας και των σχετικών υλικών.Ο χειμώνας πλέον είναι εδώ, οι ώρες που το φυσικό φως φωτίζει τους χώρους όπου κατοικούμε ή εργαζόμαστε ή τις ιδιοκτησίες μας έχουν μειωθεί σημαντικά και οι σκοτεινές ώρες είναι συνήθως ο πιο ευνοϊκός χρόνος για να επιχειρήσει ένας επίδοξος εισβολέας-κακοποιός. Το θέμα του φωτισμού ασφαλείας και των σχετικών υλικών που τον καθιστούν αποτελεσματικό, αξιόπιστο και ενεργειακά αποδοτικό έρχεται λοιπόν αυτή την περίοδο στην ημερήσια διάταξη.

Απαραίτητο αναλώσιμο σε μια φωτιστική διάταξη ασφαλείας –και γενικού φωτισμού ασφαλώς- είναι ο λαμπτήρας. Κάθε λαμπτήρας ωστόσο καταναλώνει ενέργεια, γεγονός που συνεπάγεται κάποιο συγκεκριμένο κόστος λειτουργίας. Επομένως ο φωτισμός ασφαλείας έχει άμεση σχέση με την κατανάλωση ενέργειας, ειδικά όταν χρησιμοποιούνται αρκετές μονάδες (π.χ. σε μια εγκατάσταση περιμετρικής ασφάλειας) και η ενέργεια που απαιτείται είναι σημαντική.

Ας δούμε όμως ορισμένα γενικά στατιστικά που συσχετίζουν το φωτισμό με την κατανάλωση ενέργειας.

– Μόνο οι εφαρμογές φωτισμού, απορροφούν το 19% της παγκόσμιας ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας.
– Ο φωτισμός θεωρείται πως αναλογεί στο 10% – 33% (ΗΠΑ) της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας της κάθε χώρας
– Στην Ελλάδα, σύμφωνα με στοιχεία του ΤΕΕ, ο φωτισμός καταναλώνει το 30-35% της συνολικής ενέργειας που καταναλώνουν τα κτίρια.
– Λογίζεται ως μια τεράστια ανησυχία (και πρόκληση), ιδιαίτερα για το δημόσιο φωτισμό (κατανάλωση 30% για συστήματα ελέγχου ηλικίας 20 ετών και άνω)

Βασικοί τύποι φωτισμού ασφαλείας

Στους βασικούς τύπους φωτισμού για λόγους ασφαλείας θα ξεχωρίζαμε το φωτισμό νατρίου υψηλής πίεσης (SON), το φωτισμό μεταλλικού αλογονίδιου, το φωτισμό χαλαζία – αλογόνου και τον υπέρυθρο φωτισμό (IR) ή μη ορατό φωτισμό.

Λόγω της σημαντικής προόδου που έχει επιτευχθεί στην τεχνολογία των λαμπτήρων φωτισμού LED, έχουν γίνει δημοφιλείς και στις δύο εφαρμογές, τόσο στο φωτισμό ασφαλείας όσο και στο γενικό φωτισμό. Ενώ οι κοινοί λαμπτήρες πυρακτώσεως καταργούνται σταδιακά υπέρ των πιο ενεργειακά αποδοτικών διατάξεων και εφαρμογών φωτισμού, όπως οι compact λαμπτήρες φθορισμού, τα LED ή οι λαμπτήρες αλογόνου.

Με την εξαίρεση του υπέρυθρου φωτισμού, ο οποίος προορίζεται αποκλειστικά για χρήση με συστήματα CCTV, ο φωτισμός με υψηλό Δείκτη Χρωματικής Απόδοσης CRI προτιμάται γενικά για εφαρμογές ασφαλείας, καθώς κάνουν τις φωτιζόμενες σκηνές να φαίνονται πιο φυσικές.

Το βρετανικό Κέντρο για την Προστασία των Εθνικών Υποδομών (CPNI) προτείνει φωτισμό ασφαλείας στις περιπτώσεις όπου έχουμε περιμετρική φύλαξη, δημιουργία θάμπωσης με ισχυρό φωτισμό, φύλαξη περιουσίας, ενεργοποίηση μέσω συσκευής ανίχνευσης, έλεγχο πρόσβασης σε είσοδο ή σημειακό έλεγχο, φυσική φύλαξη σε φυλάκιο ή θυρωρείο. Ο υπέρυθρος φωτισμός χρησιμοποιείται αποκλειστικά σε κλειστά κυκλώματα επιτήρησης τηλεόρασης.

Η ασφάλεια βελτιστοποιείται όταν οι διάφορες εφαρμογές συνδυάζονται και αλληλοσυμπληρώνονται, καθώς κάθε σύστημα έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα που χρειάζεται να συνυπολογιστούν στο πλαίσιο των επιχειρησιακών απαιτήσεων.

Επομένως, σημαντικά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν πριν επιλέξουμε τον πιο κατάλληλο φωτισμό ασφαλείας είναι: Ποιος είναι ο στόχος όταν σχεδιάζουμε και εγκαθιστούμε έναν φωτισμό ασφαλείας; Τι θέλουμε να επιτύχουμε; Ποιες περιοχές θέλουμε να καλύψουμε; Ποιο είναι το επιθυμητό κόστος εγκατάστασης και λειτουργίας;

Χαρακτηριστικά φωτισμού

Τα χαρακτηριστικά του κάθε τύπου φωτισμού πρέπει επίσης να αξιολογούνται προσεκτικά για την καταλληλότητά τους σε μια εφαρμογή. Σύμφωνα και πάλι με τον βρετανικό CPNI (2009), διάφοροι παράγοντες επηρεάζουν την επιλογή μας, όπως:

– Η δυνατότητα κάλυψης για την απαιτούμενη περιοχή
– Τα επίπεδα φωτισμού
– Η θάμπωση
– Το κόστος αγοράς
– Το κόστος λειτουργίας ή διαχείρισης
– Ο εκτιμώμενος χρόνος ζωής της λάμπας
– Ο χρόνος εκκίνησης έως την επίτευξη της πλήρους φωτεινότητας και ο χρόνος επανεκκίνησης λειτουργίας
– Η χρωματική απόδοση, δηλαδή η ικανότητα να παράγει ακριβή χρώματα
– Το φως εξόδου
– Η ανακλαστικότητα στις γύρω επιφάνειες
– Διάφορα ζητήματα συντήρησης

Όμως πρέπει να εξετάζονται και μια σειρά από άλλους παράγοντες, όπως η φωτορύπανση και η δημιουργία σκιών ή σκοτεινών περιοχών, οι οποίες θα μπορούσαν να παράσχουν απόκρυψη σε επίδοξους εισβολείς. Επιπλέον κατά πόσον επιτυγχάνεται ομοιομορφία στα επίπεδα του φωτός, αποφεύγοντας περιοχές με χαμηλό φωτισμό που βοηθούν τους εισβολείς να εισέλθουν στο χώρο φύλαξης, αλλά και συμβάλλοντας στο να μην απαιτείται η συνδρομή των συνεργαζόμενων υπαλλήλων ασφάλειας.

Ο Fennelly JL, (2013), συνέστησε συγκεκριμένα επίπεδα φωτισμού για συγκεκριμένες εφαρμογές ασφάλειας, τα οποία φαίνονται ανάγλυφα στον Πίνακα 1.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1

Εφαρμογές ασφάλειας και αντίστοιχα επίπεδα φωτισμού

Λαμπτήρες νατρίου υψηλής πίεσης

Κατά την εφαρμογή των διαφόρων σχημάτων φωτισμού ασφαλείας, συνήθως οι λαμπτήρες 100 watt νατρίου υψηλής πίεσης (SON) χρησιμοποιούνται για περιμετρικό φωτισμό και σε χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων. Μπορούν επίσης να παρέχουν επιχειρησιακή ασφάλεια και χρήση, όταν χρησιμοποιούνται ως γενικός φωτισμός στο χώρο. Ο φωτισμός τύπου SON παρέχει μια λογική απόδοση χρωμάτων -αν και ευνοεί το κίτρινο- και όταν τοποθετούνται σωστά παρέχουν ρεαλιστικό ομοιόμορφο φωτισμό.

Οι λαμπτήρες νατρίου είναι ενεργειακά αποδοτικοί, αποδίδοντας συγκεκριμένα 100 lumens ανά watt, έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής –περίπου 20.000 ώρες λειτουργίας- και παρέχουν ποιοτικό φωτισμό ακόμα και σε συνθήκες ομίχλης. Είναι ιδανικοί για λειτουργία στο διάστημα από τις πρώτες πρωινές ώρες μέχρι τις απογευματινές ώρες, καθώς ο χρόνος που απαιτείται ώστε να φτάσουν σε πλήρη φωτεινότητα, λειτουργεί αποτρεπτικά για χρήση τους σε εφαρμογές event-driven.

Ιδανικά, σε εφαρμογές φωτισμού περιμετρικής φύλαξης θα πρέπει να τοποθετούνται σε κολόνες ανά δύο μέτρα εντός της γραμμής περίφραξης για να διασφαλίζεται ο ομοιόμορφος φωτισμός. Επιπλέον, κατά τη χωροθέτησή τους θα πρέπει να αποφεύγονται οι σκιές, ενώ ο φωτισμός του εδάφους εκτός της περίφραξης θα πρέπει να γίνεται ομοιόμορφα με τουλάχιστον 3 lux.

Σε εφαρμογές περιμετρικού φωτισμού αλλά και γενικού φωτισμού, το ύψος τοποθέτησης των φωτιστικών στα 10 μέτρα επιτρέπει τη χρήση μιας ποικιλίας φωτιστικών σωμάτων με έναν ενεργειακά αποδοτικό τρόπο.

Ο εκθαμβωτικός φωτισμός προσφέρει μια εναλλακτική λύση στην περιμετρική φύλαξη, λόγω του υψηλού συντελεστή αποτροπής και της επίδρασης που έχει στην απόκρυψη του προσωπικού ασφαλείας κατά την περιπολία του, ενώ παρέχει και το πλεονέκτημα της παρατήρησης των επίδοξων εισβολέων. Ωστόσο, για να βελτιστοποιηθούν τα αποτελέσματα ενός τέτοιου φωτισμού θα πρέπει τα φωτιστικά σώματα να τοποθετούνται σε κοντινές αποστάσεις, λόγω του ότι η μικρή γωνία φωτισμού τους καθιστά δαπανηρή την μεγάλη ανάπτυξή τους στο χώρο. Υπάρχει επίσης ένα ζήτημα με τη φωτορύπανση.

Οι λαμπτήρες νατρίου 70 watt είναι κατάλληλοι για γενικό φωτισμό για το διάστημα που υπάρχει σκοτάδι, από το απόγευμα ως την αυγή, στο φωτισμό κάθετων επιφανειών σε κτίρια. Ο φωτισμός αυτός μπορεί να συμπληρωθεί με κινούμενο φωτισμό, καθώς οι περισσότεροι ειδικοί πιστεύουν ότι εάν δημιουργηθούν χώροι χαμηλού επιπέδου φωτισμού τότε είναι πιο πιθανό να προσελκύσουν τους εισβολείς προς τις καλά φωτιζόμενες κι επομένως πιο τρωτές περιοχές.

Λαμπτήρες μεταλλικών αλογονιδίων

Στο φωτισμό εισόδων και σημείων ελέγχου πρόσβασης χρησιμοποιούνται γενικά λαμπτήρες μεταλλικών αλογονίδιων, που μιμούνται το φως της ημέρας, γεγονός που τους καθιστά ιδιαίτερα κατάλληλους για την πιο αποτελεσματική αναγνώριση και τον έλεγχο ατόμων, οχημάτων ή αντικειμένων. Ωστόσο, οι λαμπτήρες μεταλλικών αλογονίδιων είναι ακριβοί στην εγκατάσταση και συντήρηση και έχουν επίσης αργό χρόνο ανάμματος.

Λαμπτήρες χαλαζία-αλογόνου

Εναλλακτικά, μπορούν να χρησιμοποιηθούν λαμπτήρες χαλαζία ή βολφραμίου-χαλαζία, ιδιαίτερα όταν ο ανιχνευτής κίνησης ενεργοποιείται παρέχοντας άμεσα φως, αν και ο λαμπτήρας χαλαζία-αλογόνου είναι κατά 25% περίπου πιο αποδοτικός. Και οι δύο τύποι λαμπτήρων έχουν υψηλό Δείκτη Χρωματικής Απόδοσης CRI, παρέχοντας εξαιρετική χρωματική απόδοση και πολύ καλή ποιότητα λευκού φωτός.

Λαμπτήρες νατρίου χαμηλής πίεσης

Οι λαμπτήρες νατρίου χαμηλής πίεσης σπάνια χρησιμοποιούνται στο φωτισμό ασφαλείας λόγω του χαμηλού Δείκτη Χρωματικής Απόδοσης CRI ή της κακής ποιότητας φωτισμού, καθώς εκπέμπουν μια αξιοσημείωτη κίτρινη απόχρωση καθιστώντας τα διάφορα χρώματα αγνώριστα. Ωστόσο, αυτό το είδος του φωτισμού μπορεί να είναι χρήσιμο σε συνθήκες ομίχλη, αν και είναι ακριβό στη συντήρησή του.

Λαμπτήρες φθορισμού

Οι λαμπτήρες φθορισμού συνήθως προορίζονται μόνο για εσωτερική χρήση. Λόγω της ευαισθησίας τους στο κρύο και της περιορισμένης προβολής φωτός γενικά δεν συνιστώνται για εφαρμογές ασφαλείας.

Λαμπτήρες ατμών υδραργύρου

Οι λαμπτήρες ατμών υδραργύρου συνήθως χρησιμοποιούνται στο φωτισμό δρόμων. Μολονότι αυτός ο τύπος λαμπτήρων χαρακτηρίζεται από μεγάλη διάρκεια ζωής -περίπου 20.000 ώρες- προσφέρει καλή χρωματική απόδοση και χαρακτηρίζεται από χαμηλό κόστος εγκατάστασης και συντήρησης, είναι αναποτελεσματικός σε επίπεδα 30-65 watt ανά lumen. Επίσης μειονεκτεί λόγω της καθυστερημένης θερμής εκκίνησης, και χρειάζεται χρόνος για να επιτύχει πλήρη φωτεινότητα.

Υπέρυθρος φωτισμός

Ο υπέρυθρος φωτισμός IR, όπως έχει σημειωθεί ήδη, χρησιμοποιείται αποκλειστικά στα κλειστά κυκλώματα επιτήρησης τηλεόρασης CCTV προσφέροντας φωτισμό στις βιντεοκάμερες ασφαλείας, ο οποίος είναι αόρατος από το ανθρώπινο μάτι. Ο υπέρυθρος φωτισμός στις συχνότητες 900 nm και 720 nm εκπέμπει μια μικρή κόκκινη λάμψη από τη λάμπα. Και οι δύο τύποι είναι ακριβοί καθώς συνήθως λειτουργούν στα 500 watt.

Φωτιστικά LED

Με γοργούς ρυθμούς αναπτύσσεται η αγορά φωτισμού LED τόσο για εφαρμογές γενικού φωτισμού όσο και για κλειστά κυκλώματα επιτήρησης τηλεόρασης CCTV. Τα LED είναι ακριβά στην αγορά τους και παράγουν φως παρόμοιο με το φως των λαμπτήρων φθορισμού. Ωστόσο είναι πολύ πιο αποδοτικά ενεργειακά, διαρκούν περισσότερο χρόνο και ανάβουν άμεσα.

Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι οι ειδικές χρήσεις του φωτισμού ορίζονται με βάση τον κοινοτική οδηγία ΕU Standard CEN/TR 13201, στην οποία διατυπώνονται όλα τα απαιτούμενα στάνταρτ σε σχέση με το φωτισμό που εφαρμόζεται σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Έτσι, αυτό που χρειάζεται στον επαγγελματία είναι απλώς να σχεδιάσει τον εξοπλισμό του με βάση τους σκοπούς και τις ανάγκες που πρέπει να καλύψει στο συγκεκριμένο χώρο. Όταν ο φωτισμός ασφαλείας λειτουργεί από τις σκοτεινές απογευματινές ώρες ως τις πρώτες πρωινές, η ενεργειακή αποδοτικότητα και η μεγάλη διάρκεια ζωής είναι δύο παράμετροι που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Εάν όμως ο φωτισμός λειτουργεί ως στοιχείο συσκευών ανίχνευσης, το βασικό κριτήριο είναι η άμεση εκκίνηση και η μεγάλη ευαισθησία.

Πηγές

· Fennelly. J.L, (2013) Effective Physical Security. 4^th Edition.

· CPNI (2009) The Ministry of Defence Security Services Group in Partnership with CPNI, (2009) A guide to lighting for security. Course material

· Doss. K, (07/2011:5-9) PSP Study guide 2^nd Edition, ASIS International.

· CIBSE. (1992) Lighting Guide 06: The Outdoor Environment (SLL LG6)

{gallery}2198{/gallery}