Οι πέντε αστοχίες πυρασφάλειας στη μεγάλη πυρκαγιά του Λονδίνου

Η Παρασκευή στις 2 του περασμένου Σεπτεμβρίου σηματοδότησε την 350ή επέτειο από την μεγάλη πυρκαγιά που κατέστρεψε την πρωτεύουσα της Αγγλίας. Τη νύχτα αυτή το Λονδίνο «ξανακάηκε». Μία γιγαντιαία ξύλινη κατασκευή-αντίγραφο του μεσαιωνικού Λονδίνου μήκους 120 μέτρων, που βρισκόταν πάνω σε πλωτή εξέδρα στον Τάμεση, παραδόθηκε στις φλόγες. Ήταν μία εκδήλωση μνήμης για τη μεγάλη…

Η Παρασκευή στις 2 του περασμένου Σεπτεμβρίου σηματοδότησε την 350ή επέτειο από την μεγάλη πυρκαγιά που κατέστρεψε την πρωτεύουσα της Αγγλίας. Τη νύχτα αυτή το Λονδίνο «ξανακάηκε». Μία γιγαντιαία ξύλινη κατασκευή-αντίγραφο του μεσαιωνικού Λονδίνου μήκους 120 μέτρων, που βρισκόταν πάνω σε πλωτή εξέδρα στον Τάμεση, παραδόθηκε στις φλόγες. Ήταν μία εκδήλωση μνήμης για τη μεγάλη καταστροφή που βίωσε η πόλη αλλά και ως ένδειξη της ικανότητάς της να αναγεννιέται μετά από κάθε καταστροφή.

Η μεγάλη φωτιά του μεσαιωνικού Λονδίνου έμεινε στην ιστορία ακριβώς ως τέτοια, Great Fire of London, και οι λονδρέζοι για να τη θυμούνται έχουν κατασκευάσει ένα εντυπωσιακό μνημείο ακριβώς στην περιοχή από όπου ξεκίνησε η καταστροφή από ένα αρτοποιείο, το Pudding Lane. Οι πύρινες γλώσσες μέσα σε τρεις ημέρες, από τις 2 έως τις 4 Σεπτεμβρίου του 1666, κατάπιαν ολοσχερώς το μεσαιωνικό Λονδίνο, μέσα στο παλιό ρωμαϊκό τείχος της πόλης. Πάνω από 13.200 σπίτια, 87 ενοριακοί ναοί και ο καθεδρικός ναός του Αγίου Παύλου έγιναν στάχτη. Από τους 80.000 κατοίκους, οι 70.000 έχασαν τα σπίτια τους.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ιστορικοί έχουν καταγράψει μόλις έξι θανάτους από τον πύρινο όλεθρο, οπότε εάν θέσουμε τον απολογισμό αυτό στη σημερινή κλίμακα, μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι από την άποψη των ανθρώπινων θυμάτων, πολλές πυρκαγιές κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα είχαν εντυπωσιακά χειρότερο απολογισμό.

Η Μεγάλη Φωτιά του Λονδίνου αποτιμήθηκε όσο πολύ λίγες πυρκαγιές ανά τους αιώνες, για τα λάθη που έγιναν στον τρόπο δόμησης της πόλης, τα δομικά υλικά που χρησιμοποιήθηκαν αλλά και τα αίτια που συνέβαλαν καθοριστικά στην εξάπλωσή της σε τόση μεγάλη έκταση.

Παρακάτω ξεχωρίζουμε τα πέντε σημαντικότερα από αυτά τα λάθη, όπως τα μνημονεύουν οι σύγχρονοι ειδικοί αλλά και οι ίδιοι οι Βρετανοί.

1. Παθητική πυροπροστασία

Τα συνωστισμένα, δαιδαλώδη μεσαιωνικά δρομάκια με τα ξύλινα και αχυρένια σπίτια είχαν καταστήσει το Λονδίνο κάτι σαν πυριτιδαποθήκη. Η δόμηση με ξύλο και η στέγαση με άχυρα είχαν πράγματι απαγορευθεί εδώ και αιώνες, αλλά οι κανονισμοί αυτοί είχαν καταπατηθεί σε ευρεία έκταση.

«Η απληστία των πολιτών και η συναίνεση των δικαστών», σχολίασε ένας σύγχρονος της εποχής εκείνης, οδήγησε σε μια πληθώρα αρχιτεκτονικών προεξοχών, πάνω στις έξι ή επτά ορόφων ξύλινες κατοικίες. Πολλά οικήματα πλησίαζαν τόσο πολύ στα στενά δρομάκια, με αποτέλεσμα να λειτουργήσουν ως «γέφυρες» για την εξάπλωση της φωτιάς από το ένα σπίτι στο άλλο και το καταστροφικό φαινόμενο να επεκταθεί με ραγδαίους ρυθμούς.

Με διακήρυξή του, ο Κάρολος ο Β’ το 1661, μόλις πέντε χρόνια πριν την φωτιά, είχε απαγορεύσει τέτοιες προεξοχές στις κατασκευές των σπιτιών, αλλά ο νόμος του σε μεγάλο βαθμό αγνοήθηκε. Σήμερα, πέντε αιώνες μετά από την καταστροφή του Λονδίνου, δεν ανακαλύπτουμε την Αμερική εάν σημειώσουμε ότι δεν πάσχουμε από νόμους και κανονισμούς πυρασφάλειας, αλλά από την τήρησή τους!

2. Μπαρούτι και άλλα εύφλεκτα υλικά

Αυτή η ασφυκτικά στενά και πυκνά δομημένη και σε μεγάλο βαθμό ξύλινη πόλη υπήρξε στην εποχή πριν την εμφάνιση της ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό σήμαινε τζάκια, κεριά και κάθε είδους κινδύνους πυρκαγιάς μέσα σε κάθε σπίτι. Η Μεγάλη Φωτιά ήταν λοιπόν αναπόφευκτη.

Η πόλη του Λονδίνου φιλοξενούσε επίσης χυτήρια, σιδηρουργεία και υαλουργεία, δηλαδή μια σειρά από επαγγέλματα που χρησιμοποιούσαν ως μέσο παραγωγής τη φωτιά. Επειδή ο τότε νομοθέτης είχε προνοήσει τους πιθανούς κινδύνους, είχε απαγορευτεί σε όλα αυτά τα επαγγέλματα να έχουν εργαστήρια εντός της κατοικημένης ζώνης. Και πάλι όμως οι κανόνες είχαν αγνοηθεί σε ευρεία κλίμακα.

Οι διάφορες ξεχαρβαλωμένες πρόχειρες παράγκες από ξύλο και πισσόχαρτο κατά μήκος των κρηπιδωμάτων του Τάμεση αποτέλεσαν την πιο εύφλεκτη ύλη για την εξάπλωση της φωτιάς.

Ιδιώτες πολίτες είχαν αποθηκευμένες ποσότητες πυρίτιδας, μια συνήθεια κληρονομημένη από τον Αγγλικό εμφύλιο πόλεμο. Ο Πύργος του Λονδίνου εκτιμάται ότι είχε στο εσωτερικό του 500 με 600 τόνους πυρίτιδας.

3. Αναξιόπιστη νέα τεχνολογία

Οι πολλές και συχνές πυρκαγιές του Λονδίνου είχαν δημιουργήσει μια σημαντική εμπειρία στην αντιμετώπισή τους, ενώ οι διάφορες τεχνικές που είχαν αναπτυχθεί και τα μέτρα καταστολής τους είχαν αποδειχθεί – τουλάχιστον μέχρι πριν τη Μεγάλη Φωτιά – εξαιρετικά αποτελεσματικές.

Σε ρόλο που προσιδιάζει με τη σύγχρονη Πυροσβεστική Υπηρεσία στους δρόμους του Λονδίνου περιπολούσαν περίπου χίλια άτομα, μέλη της τοπικής πολιτοφυλακής, προσπαθώντας να αποτρέψουν την εκδήλωση πυρκαγιών αλλά και να ανταποκριθούν σε άλλες έκτακτες ανάγκες. Κάθε καμπαναριό εκκλησίας ήταν υποχρεωμένο από το νόμο να έχει μεγάλες σκάλες, δερμάτινους κουβάδες, τσεκούρια και ειδικά μεγάλα άγκιστρα τα οποία χρησίμευαν για την κατεδάφιση των ξύλινων φλεγόμενων κτισμάτων.

Η κατεδάφιση έπαιζε ρόλο κλειδί στη δημιουργία αντιπυρικών ζωνών και η χρήση της πυρίτιδας το 1666 πιστώνεται από πολλούς σύγχρονους ιστορικούς ως το όπλο που βοήθησε καθοριστικά στην αναχαίτιση της φωτιάς.

Ωστόσο η αγγλική πρωτεύουσα σκεφτόταν πολύ προωθημένα ακόμα και για το δικό της καλό.

Τα επιτυχημένα αντιπυρικά άγκιστρα πρόσφατα είχαν εγκαταλειφθεί υπέρ των πιο προηγμένων και αποτελεσματικών οχημάτων πυρόσβεσης, που είχαν χρησιμοποιηθεί σε πρόσφατες πυρκαγιές μεγάλης κλίμακας.

Ωστόσο, συχνά έπρεπε να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις με ανθρώπους να τις κυλούν πάνω στο έδαφος, ενώ δεν είχαν ούτε μακριούς σωλήνες ούτε ικανή εμβέλεια για να κατασβήσουν φωτιά σε σχετικά μεγάλη απόσταση ή ύψος. Οι δυσκίνητες αυτές συσκευές με δυσκολία μπορούσαν να περάσουν από τα στενά σοκάκια του Λονδίνου της εποχής εκείνης ενώ διόλου αμελητέο ήταν και το πρόβλημα που προκαλούσε η αντίστροφη μαζική μετακίνηση του πανικόβλητου πληθυσμού που απομακρυνόταν από τον τόπο της φωτιάς προκειμένου να σωθεί, πέφτοντας έτσι πάνω και εμποδίζοντας την άμεση πρόσβαση των οχημάτων πυρόσβεσης στις εστίες της φωτιάς.

4. Πρόσβαση στο νερό

Τα προαναφερθέντα ίσως εξηγούν και γιατί η πρόσβαση στο νερό υπονομεύτηκε, με αποτέλεσμα την εξάπλωση της φωτιάς. Διότι υπό άλλες περιστάσεις, με μια πόλη να βρίσκεται χτισμένη ακριβώς πάνω σε ένα μεγάλο ποτάμι, όπως είναι ο Τάμεσης, το έργο της πυρόσβεσης θα έπρεπε να ήταν πιο εύκολο και αποτελεσματικό. Να σημειωθεί δε ότι η πρώτη εστία της πυρκαγιάς, που ήταν το Pudding Lane, απείχε μόλις λίγα χιλιόμετρα από το ποτάμι. Να προστεθεί επίσης ότι η πόλη διέθετε ένα σύστημα δικτύου σωλήνων που παρείχε νερό σε 30.000 σπίτια μέσω ενός υπερυψωμένου υδραγωγείου στον λόφο του Cornhill, γεγονός το οποίο είχε βοηθήσει σε προηγούμενες πυρκαγιές, παρέχοντας στους πυροσβέστες άφθονο νερό.

Οι πυροσβέστες της εποχής εκείνης ήταν αρκετά αργοί στο να ανοίξουν έναν σωλήνα και να τον συνδέσουν με τη μάνικα πυρόσβεσης. Καθώς η φωτιά επεκτεινόταν ανεμπόδιστα, οι άνδρες της πυρόσβεσης αποκόπηκαν από την παροχή νερού του ποταμού, αφού κάηκαν ακόμα και οι τροχοί κάτω από τη Γέφυρα του Λονδίνου, οι οποίοι αντλούσαν το νερό του Τάμεση και το μετέφεραν στο υδραγωγείο του Cornhill, με αποτέλεσμα το σύστημα πυρόσβεσης να καταρρεύσει πλήρως.

5. Η υπεκφυγή στο μεγαλείο της

Η κατεδάφιση των κτιρίων στην υπήνεμη πλευρά του πύρινου μετώπου θα μπορούσε να δημιουργήσει αντιπυρική ζώνη. Αυτή η μέθοδος είχε χρησιμοποιηθεί με επιτυχία σε πολλές προηγούμενες περιπτώσεις. Ωστόσο κάτι τέτοιο καθυστέρησε υπερβολικά καθώς επί ώρες ο Δήμαρχος του Λονδίνου αρνούταν να επικυρώσει την κατεδάφιση των κτιρίων.

Έχοντας επίγνωση του κόστους της αποζημίωσης που θα έπρεπε να καταβάλει, ο δήμαρχος Thomas Bloodworth προτίμησε να… περιμένει την εξέλιξη της φωτιάς. Όταν όμως συνειδητοποίησε το μέγεθος της καταστροφής, η φωτιά ήταν εκτός ελέγχου και η εντολή του για το γκρέμισμα σπιτιών και τη δημιουργία αντιπυρικών ζωνών δεν είχε πλέον νόημα. Η φωτιά ολοκλήρωσε το έργο της μετά από τρεις ημέρες μετατρέποντας σε στάχτη και αποκαΐδια το 75% του Λονδίνου.

{gallery}3383{/gallery}