Σύστημα βιντεοεπιτήρησης

Ένα από τα σοβαρότερα ζητήματα, εν έτει 2025, το οποίο απασχολεί πλέον καθημερινά τον συνάνθρωπό μας είναι η προστασία της ζωής του. Την ανάγκη του για ασφάλεια επιτείνει η συνεχώς αυξανόμενη εγκληματικότητα, που ταλανίζει την κοινωνία μας, όπως οι ανθρωποκτονίες και δευτερευόντως οι κλοπές και οι ληστείες. Τα μέτρα προστασίας που λαμβάνονται καθημερινά από τα υποψήφια θύματα είναι η εγκατάσταση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης στην είσοδο των διαμερισμάτων τους ή των καταστημάτων τους.

Συστήματα βιντεοεπιτήρησης ονομάζονται τα συστήματα εκείνα που είναι μόνιμα εγκατεστημένα σε έναν χώρο και δύνανται να λαμβάνουν ή και να μεταδίδουν εικόνα ή και ήχο προς οθόνες προβολής ή μηχανήματα καταγραφής. Το κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης αποτελεί τη συνηθέστερη μορφή ενός συστήματος βιντεοεπιτήρησης.

Τι συμβαίνει, όμως, όταν αυτή η καταγραφή εικόνας και ήχου από κλειστό κύκλωμα παρακολούθησης δύναται να παραβιάσει τα προσωπικά δεδομένα ανθρώπων που διέρχονται μπροστά από αυτές;

Είναι γεγονός ότι η αίσθηση του πολίτη ότι μπορεί να βρίσκεται υπό παρακολούθηση από σύστημα βιντεοεπιτήρησης, επηρεάζει την προσωπικότητά του και αυτό έχει ως συνέπεια την ενδεχόμενη παραβίαση του συνταγματικώς κατοχυρωμένου δικαιώματός του στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του (άρθρο 5, παρ. 1 Σ). Ειδικότερα, σύμφωνα με το εν λόγω άρθρο του Συντάγματος: Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη.

Τα μέρη στα οποία τοποθετούνται συνήθως κάμερες ή άλλως συστήματα βιντεοεπιτήρησης, πλην των δημόσιων χώρων (άρθρο 14, παρ. 1 Ν. 3917/2011), είναι το εσωτερικό της κατοικίας μας, η είσοδος της κατοικίας μας, η είσοδος της πολυκατοικίας, ο εσωτερικός χώρος του καταστήματός μας ή του γραφείου μας, καθώς και η είσοδος της επιχείρησής μας κ.ά.

Η τοποθέτηση καμερών στα ανωτέρω μέρη αποτελούν ερωτήματα, τα οποία απασχολούν σχεδόν καθημερινά τους πολίτες. Στα ερωτήματα αυτά έχει ήδη δώσει απαντήσεις η Εθνική Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ), η οποία καλείται πολλές φορές να επιβάλει κυρώσεις σε όσους παραβιάζουν τον Νόμο και δεν συμμορφώνονται με τις υποδείξεις της. Οι ανωτέρω απαντήσεις της Εθνικής Αρχής διέπονται από τον ευρωπαϊκό γενικό κανονισμό προστασίας προσωπικών δεδομένων (ΓΚΠΔ) (2016/679 ΕΕ), γνωστός πλέον και ως GDPR, ο οποίος ήδη έχει τεθεί σε ισχύ από τις 25 Μαΐου 2018, όσο και από τον εθνικό νόμο 4624/2019, ο οποίος τροποποίησε τον νόμο 2472/1997.

Πότε είναι νόμιμη η τοποθέτηση κάμερας στην είσοδο του διαμερίσματός μου;

Καταρχήν, για να είναι νόμιμη η τοποθέτηση αυτή, η κάμερα δεν θα πρέπει να καταλαμβάνει εικόνα πέραν της εισόδου. Η απάντηση έχει δοθεί και με την υπ’ αριθμ. 5/2017 γνωμοδότηση της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων με βάση την κείμενη νομοθεσία, αλλά και την υπ’ αριθμ. 1/2011 οδηγία της. Ειδικότερα, η εμβέλεια της κάμερας θα πρέπει να καταλαμβάνει μόνο τον απολύτως απαραίτητο χώρο μπροστά από τη θύρα εισόδου του διαμερίσματος του ενδιαφερομένου, χωρίς να επηρεάζονται σε καμία περίπτωση άλλα διαμερίσματα και επιπρόσθετα να μην λαμβάνεται επ’ ουδενί εικόνα από λοιπούς κοινόχρηστους χώρους, αλλά και να μην επηρεάζεται η είσοδος των διερχομένων προσώπων σε άλλα διαμερίσματα ή η διέλευσή τους προς αυτά. Σε διαφορετική περίπτωση θα θεωρείται παράνομη η χρήση αυτή.

Το ίδιο ισχύει για την τοποθέτηση κάμερας στην είσοδο καταστήματος ή εταιρείας.

Έχω το δικαίωμα να τοποθετήσω κάμερα μέσα στην κατοικία μου;

Όπως απαντά και η Εθνική Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, εάν οι κάμερες καταγράφουν αποκλειστικά δικό σας ιδιωτικό χώρο, τότε δεν εφαρμόζεται η νομοθεσία για τα προσωπικά δεδομένα, οπότε και δεν έχετε τις σχετικές υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτή. Ωστόσο, σημειώνεται ότι απαγορεύεται να λαμβάνετε εικόνα με την κάμερά σας από εξωτερικό δημόσιο χώρο (π.χ. δρόμο ή πεζοδρόμιο).

Πότε είναι νόμιμη η τοποθέτηση κάμερας σε χώρο εργασίας;

Καταρχήν, για να είναι νόμιμη η τοποθέτηση αυτή, οι κάμερες δεν θα πρέπει να εστιάζουν σε πρόσωπα και συμπεριφορές. Εάν οι κάμερες εστιάζουν στους ανωτέρω και επομένως παρακολουθούνται τα πρόσωπα αυτά, καθώς και οι συμπεριφορές τους, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα έχει αποφανθεί με την υπ’ αριθμ. 1/2011 οδηγία της (άρθρο 7), ότι η ανωτέρω τοποθέτηση με τον σκοπό αυτό είναι παράνομη.

Ειδικότερα, σύμφωνα με το Άρθρο 7 – Απαγόρευση επιτήρησης στους χώρους εργασίας, η εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας έχει ιδιαίτερη σημασία στις περιπτώσεις λειτουργίας συστημάτων βιντεοεπιτήρησης σε χώρους εργασίας. Το σύστημα δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται για την επιτήρηση των εργαζομένων εντός των χώρων αυτών, εκτός από ειδικές εξαιρετικές περιπτώσεις όπου αυτό δικαιολογείται από τη φύση και τις συνθήκες εργασίας και είναι απαραίτητο για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων ή την προστασία κρίσιμων χώρων εργασίας (π.χ. στρατιωτικά εργοστάσια, τράπεζες, εγκαταστάσεις υψηλού κινδύνου).

Εξάλλου, σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. 20/2017 απόφαση της ΑΠΔΠΧ «η βιντεοεπιτήρηση των γραφείων και των θέσεων εργασίας των εργαζομένων συνιστά υπέρμετρη προσβολή των προσωπικών τους δεδομένων, ενώ αποτελεί απρόσφορο και αναποτελεσματικό µέτρο για την προστασία του εξοπλισμού από κλοπή ή την ασφαλή επεξεργασία των τηρούμενων προσωπικών δεδομένων, όπως αναλύθηκε στο σκεπτικό αυτής».

Για παράδειγμα, σε έναν τυπικό χώρο γραφείων επιχείρησης, η βιντεοεπιτήρηση πρέπει να περιορίζεται σε χώρους εισόδου και εξόδου, χωρίς να επιτηρούνται συγκεκριμένες αίθουσες γραφείων ή διάδρομοι. Εξαίρεση μπορεί να αποτελούν συγκεκριμένοι χώροι, όπως ταμεία ή χώροι µε χρηματοκιβώτια, ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό κ.λπ., υπό τον όρο ότι οι κάμερες εστιάζουν στο αγαθό που προστατεύουν και όχι στους χώρους των εργαζομένων.

Πρέπει να γνωστοποιώ στην Εθνική Αρχή (ΑΠΔΠΧ) την εγκατάσταση συστήματος βιντεοεπιτήρησης;

Η υποχρέωση αυτή έχει παύσει πλέον να ισχύει ύστερα από την έναρξη ισχύος του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (GDPR), αρκεί ο υπεύθυνος επεξεργασίας των προσωπικών δεδομένων να λαμβάνει όλα εκείνα τα κατάλληλα οργανωτικά και τεχνικά μέτρα για το απόρρητο και την ασφάλεια των δεδομένων, καθώς και για την προστασία τους από κάθε μορφή αθέμιτης επεξεργασίας. Να ενημερώνει, πριν ένα πρόσωπο εισέλθει στην εμβέλεια του συστήματος βιντεοεπιτήρησης, µε τρόπο εμφανή και κατανοητό, ότι πρόκειται να εισέλθει σε χώρο που βιντεοσκοπείται. Προς τούτο, πρέπει να αναρτώνται σε επαρκή αριθμό και εμφανές μέρος ευδιάκριτες πινακίδες, όπου θα αναγράφεται το πρόσωπο για λογαριασμό του οποίου γίνεται η βιντεοσκόπηση (υπεύθυνος επεξεργασίας), ο σκοπός, καθώς και το άτομο µε το οποίο οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνήσουν για να ασκήσουν τα δικαιώματα που ο νόμος 2472/1997 αναγνωρίζει στο υποκείμενο των δεδομένων, όπως άλλωστε προβλέπει πλέον και ο ΓΚΠΔ.

Από την άλλη πλευρά το άτομο το οποίο εκτίθεται στην κάμερα ή άλλως το υποκείμενο των δεδομένων, έχει δικαίωμα πρόσβασης στα δεδομένα του συστήματος βιντεοεπιτήρησης που το αφορούν και ο υπεύθυνος επεξεργασίας υποχρεούται (άρθρο 13 της οδηγίας) να χορηγεί αντίγραφο του τμήματος της εγγραφής σήματος εικόνας, όπου έχει καταγραφεί το υποκείμενο των δεδομένων, ή έντυπη σειρά στιγμιότυπων από τις καταγεγραμμένες εικόνες ή, αναλόγως, να ενημερώσει εγγράφως το ενδιαφερόμενο πρόσωπο μέσα στην ίδια χρονική διορία είτε ότι δεν απεικονίζεται είτε ότι το σχετικό τμήμα της εγγραφής έχει καταστραφεί.

Επίσης, το υποκείμενο των δεδομένων έχει το δικαίωμα να προβάλλει αντιρρήσεις για την επεξεργασία της εικόνας του από το σύστημα βιντεοεπιτήρησης και να απαιτήσει τη διαγραφή ή τη δέσμευση (κλείδωμα) των δεδομένων. Εάν ο υπεύθυνος επεξεργασίας δεν συμμορφωθεί, τότε έχει το δικαίωμα να προσφύγει στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) και να καταγγείλει την ανωτέρω παράνομη συμπεριφορά, δεδομένου ότι πραγματοποιείται χωρίς τη ρητή του συγκατάθεση.