H ανάγκη για ασφάλεια με σεβασμό στην προστασία των προσωπικών δεδομένων

Ένα από τα σοβαρότερα ζητήματα, εν έτει 2018, το οποίο απασχολεί πλέον καθημερινά τον συνάνθρωπό μας είναι η προστασία της ζωής του και της ζωής των οικείων του αλλά και η προστασία των περιουσιακών αγαθών του. Την ανάγκη του για ασφάλεια, εν προκειμένω για την διαφύλαξη της σωματικής του ακεραιότητας κλπ,επιτείνει καθημερινά η συνεχώς αυξανόμενη εγκληματικότητα ελέω της δυσβάστακτης οικονομικής κρίσης που ταλανίζει την κοινωνία μας. 

Ένα από τα σοβαρότερα ζητήματα, εν έτει 2018, το οποίο απασχολεί πλέον καθημερινά τον συνάνθρωπό μας είναι η προστασία της ζωής του και της ζωής των οικείων του αλλά και η προστασία των περιουσιακών αγαθών του. Την ανάγκη του για ασφάλεια, εν προκειμένω για την διαφύλαξη της σωματικής του ακεραιότητας κλπ, επιτείνει καθημερινά η συνεχώς αυξανόμενη εγκληματικότητα ελέω της δυσβάστακτης οικονομικής κρίσης που ταλανίζει την κοινωνία μας. Οι κλοπές, οι ληστείες αλλά και οι ανθρωποκτονίες που λαμβάνουν χώρα εντός κατοικιών αν σταθεί ο ιδιοκτήτης ή οικείοι του εμπόδιο στις ορέξεις των δραστών για να κλέψουν μέχρι και λίγα ευρώ ακόμα, όλα αυτά οδηγούν το υποψήφιο θύμα να λάβει μέτρα προστασίας εγκαθιστώντας σύστημα βιντεοεπιτήρησης ή κατά τα κοινώς λεγόμενα κάμερες παρακολούθησης στην είσοδο του διαμερίσματός του και επίσης μπροστά στον χώρο στάθμευσης του αυτοκινήτου του.

Τι συμβαίνει όμως όταν αυτή η καταγραφή εικόνας και ήχου από κλειστό κύκλωμα παρακολούθησης δύναται να παραβιάσει τα προσωπικά δεδομένα ανθρώπων που διέρχονται μπροστά από αυτές;Είναι γεγονός ότι η αίσθηση του πολίτη πως μπορεί να βρίσκεται υπό παρακολούθηση από σύστημα βιντεοεπιτήρησης, επηρεάζει την προσωπικότητά του και αυτό έχει ως συνέπεια την ενδεχόμενη παραβίαση του συνταγματικώς κατοχυρωμένου δικαιώματός του στην ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας του (άρθρο 5 § 1 Σ). Ειδικότερα σύμφωνα με το εν λόγω άρθρο του Συντάγματος: Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθηΑρμόδια για να απαντήσει στα νομικά ζητήματα που ανακύπτουν από την παραβίαση των προσωπικών δεδομένων με την χρήση καμερών παρακολούθησης είναι η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων. Η ίδια η αρχή με την υπ’αριθμ. 1/2011 Οδηγία της, η οποία αντικατέστησε την Οδηγία 1122/2000, εξηγεί εμπεριστατωμένα πότε είναι νόμιμη και πότε αντίκειται στον νόμο η χρήση καμερών παρακολούθησης από τον υπεύθυνο επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων. Πριν αναφερθούμε όμως αναλυτικότερα στην ανωτέρω Οδηγία, κρίνεται σκόπιμο να δώσουμε τους παρακάτω ορισμούς.

Τι εννοούμε με τον όρο προσωπικά δεδομένα;

Σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. α του Ν. 2472/1997 δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, είναι κάθε πληροφορία που αναφέρεται στο υποκείμενο των δεδομένων. Δεν λογίζονται ως δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα τα στατιστικής φύσεως συγκεντρωτικά στοιχεία, από τα οποία δεν μπορούν πλέον να προσδιορισθούν τα υποκείμενα των δεδομένωνΣύμφωνα με το άρθρο 3 του ανωτέρω νόμου, «Οι διατάξεις του παρόντος νόμου εφαρμόζονται στην εν όλω ή εν μέρει αυτοματοποιημένη επεξεργασία, καθώς και στη μη αυτοματοποιημένη επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, τα οποία περιλαμβάνονται ή πρόκειται να περιληφθούν σε αρχείο.

Πότε δεν εφαρμόζονται οι διατάξεις του Ν. 2472/1997;

Οι διατάξεις του παρόντος νόμου δεν εφαρμόζονται στην επεξεργασία δεδομένων η οποία πραγματοποιείται: α) από φυσικό πρόσωπο για την άσκηση δραστηριοτήτων αποκλειστικά προσωπικών ή οικιακών, β) από τις δικαστικές – εισαγγελικές αρχές και τις υπηρεσίες που ενεργούν υπό την άμεση εποπτεία τους στο πλαίσιο της απονομής της δικαιοσύνης ή για την εξυπηρέτηση των αναγκών της λειτουργίας τους με σκοπό τη βεβαίωση εγκλημάτων, που τιμωρούνται ως κακουργήματα ή πλημμελήματα με δόλο και ιδίως εγκλημάτων κατά της ζωής, κατά της γενετήσιας ελευθερίας, της οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής, κατά της προσωπικής ελευθερίας, κατά της ιδιοκτησίας, κατά των περιουσιακών δικαιωμάτων, παραβάσεων της νομοθεσίας περί ναρκωτικών, επιβουλής της δημόσιας τάξης, ως και τελουμένων σε βάρος ανηλίκων θυμάτων¨.

Τι αναφέρει η Οδηγία 1/2011 της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων;

Σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ. 2, σκοπός εκδόσεως της παρούσας Οδηγίας είναι να καθορίσει τις ελάχιστες προϋποθέσεις βάσει των οποίων επιτρέπεται η εγκατάσταση και λειτουργία συστηµάτων βιντεοεπιτήρησης.Βασική προϋπόθεση για την νομιμότητα της επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων είναι η τήρηση της αναλογικότητας. Σύμφωνα με το άρθρο 5, η νοµιµότητα της επεξεργασίας εξετάζεται στο πλαίσιο του σκοπού που επιδιώκει ο υπεύθυνος επεξεργασίας και σύµφωνα µε την αρχή της αναλογικότητας, η οποία επιβάλλει τα συστήµατα βιντεοεπιτήρησης να είναι πρόσφορα και αναγκαία σε σχέση µε τον επιδιωκόµενο σκοπό, ο οποίος θα πρέπει να µη δύναται να επιτευχθεί µε ηπιότερα µέσα (άρθρο 4 του ν. 2472/1997). Η προσφορότητα και η αναγκαιότητα της βιντεοεπιτήρησης εκτιµάται µε βάση τον κίνδυνο που ο υπεύθυνος επεξεργασίας θέλει να αντιµετωπίσει σε σχέση µε τον επιδιωκόµενο σκοπό. Για το λόγο αυτό πρέπει να αποφεύγεται η εγκατάσταση συστήματος βιντεοεπιτήρησης για παραβάσεις ήσσονος σηµασίας, π.χ. για την αντιµετώπιση του καπνίσµατος στα σχολεία ή τη ρίψη απορριμμάτων σε δηµόσιους χώρουςΑναφορικά με τα ζητήματα και τους προβληματισμούς των κατοίκων που επιθυμούν διακαώς να εγκαταστήσουν, για την ασφάλειά τους, συστήματα βιντεοεπιτήρησης στις εισόδους των διαμερισμάτων τους, στα διαμερίσματά τους που βρίσκονται σε ορόφους, στους κοινόχρηστους χώρους συγκροτημάτων κατοικιών, στα καταστήματά τους ή στις εισόδους αυτών έρχεται να απαντήσει η υπ’ αριθμ. 5/2017 γνωμοδότηση της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων με βάση την κείμενη νομοθεσία αλλά και την υπ’αριθμ. 1/2011 Οδηγία της.
Ειδικότερα: Η παρούσα οδηγία δεν εφαρμόζεται όταν η κάμερα παρακολούθησης που τοποθετείται καταγράφει αποκλειστικά τον ιδιωτικό χώρο του ιδιοκτήτη, ήτοι μόνο την είσοδο της θύρας του. Οπότε δεν εφαρμόζεται η σχετική νομοθεσία για τα Προσωπικά Δεδομένα και δεν υφίσταται υποχρέωση από τον ιδιοκτήτη να υποβάλλει γνωστοποίηση στην αρχή. Επ ουδενί δεν επιτρέπεται η καταγραφή εικόνας και ήχου από εξωτερικό δημόσιο χώρο (π.χ δρόμο, πεζοδρόμιο, πάρκο, γειτονικά κτήρια) (Άρθρο 3).

• Ο σκοπός της προστασίας προσώπων ή/και αγαθών δικαιολογείται από το έννοµο συµφέρον ή την νοµική υποχρέωση του ιδιοκτήτη ή του διαχειριστή ενός χώρου να προστατεύσει τον χώρο καθώς και τα αγαθά που ευρίσκονται στον χώρο αυτό από παράνοµες πράξεις. Το ίδιο ισχύει και για την ασφάλεια της ζωής, της σωµατικής ακεραιότητας, της υγείας καθώς και της περιουσίας τρίτων που νοµίµως ευρίσκονται στον επιτηρούµενο χώρο (Άρθρο 2).
• Η εγκατάσταση συστήµατος βιντεοεπιτήρησης σε συγκροτήµατα κατοικιών ή γραφείων για την ασφάλεια των κοινόχρηστων χώρων και των προσώπων που κυκλοφορούν σε αυτούς µπορεί να πραγµατοποιηθεί µόνο µε απόφαση του οργάνου που είναι αρµόδιο για τη διαχείριση του συγκροτήµατος (π.χ. της Γενικής Συνέλευσης της πολυκατοικίας) σύµφωνα µε τις ειδικές διατάξεις του οικείου Κανονισµού. Αν η εγκατάσταση συστήµατος βιντεοεπιτήρησης δεν προβλέπεται στον Κανονισµό, απαιτείται συναπόφαση των δύο τρίτων των ενοίκων της πολυκατοικίας ή του κτιρίου που λαµβάνεται µε πρωτοβουλία του διαχειριστή. Για την ψηφοφορία σε κάθε ένοικο αντιστοιχεί µία ψήφος. Στην απόφαση πρέπει να ορίζονται οι χώροι που θα επιτηρούνται και το ή τα φυσικά πρόσωπα που µπορούν να έχουν πρόσβαση στη µονάδα ελέγχου του συστήµατος (π.χ. ο διαχειριστής της πολυκατοικίας). Υπεύθυνος επεξεργασίας του συστήµατος βιντεοεπιτήρησης είναι η Γενική Συνέλευση του συγκροτήµατος. Τα δεδοµένα διατηρούνται το πολύ έως σαράντα οκτώ (48) ώρες (Άρθρο 15).
• Επίσης επιτρέπεται να τοποθετηθεί από τον ενδιαφερόμενο κάμερα στον κοινόχρηστο χώρο στάθμευσης της πολυκατοικίας εφόσον ερωτηθούν οι υπόλοιποι ένοικοι και η κάμερα θα πρέπει να εστιάζει αποκλειστικά στο όχημά του και να τοποθετήσει ευδιάκριτες πινακίδες (Άρθρο 15 παρ. 4).
• Κάµερες επιτρέπεται να τοποθετούνται στα σηµεία εισόδου και εξόδου των καταστημάτων, στα ταµεία και τους χώρους φύλαξης χρημάτων, στις αποθήκες εμπορευμάτων, στους χώρους των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων, καθώς και στους χώρους στάθµευσης, υπό τις προϋποθέσεις του γενικού µέρους της παρούσας Οδηγίας (Άρθρο 19).
• Επιτρέπεται η εγκατάσταση και λειτουργία συστήματος βιντεοεπιτήρησης σε κλειστούς ή ανοιχτούς δηµόσιους χώρους στάθµευσης µε σκοπό την αποφυγή κλοπής, διάρρηξης ή άλλης παράνοµης ενέργειας που ενδέχεται να προκαλέσει περιουσιακή βλάβη (Άρθρο 21 παρ.3).
• Ο υπεύθυνος επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα οφείλει να εφαρμόζει το άρθρο 11 του Ν. 2472/1997 και να ενημερώνει με τρόπο πρόσφορο και σαφή το υποκείμενο για τα στοιχεία που επεξεργάζεται.
• Το υποκείμενο αν κρίνει οτι υφίστατι επεξεργασία από άλλον των προσωπικών του δεδομένων μπορεί να κάνει χρήση των άρθρων 12 (δικαίωμα πρόσβασης) και 13 (δικαίωμα αντίρρησης) του ανωτέρω νόμου.
• Εάν ο υπεύθυνος επεξεργασίας δεν απαντήσει εμπροθέσμως ή η απάντησή του δεν είναι ικανοποιητική, το υποκείμενο των δεδομένων έχει δικαίωμα να προσφύγει στην Αρχή και να ζητήσει την εξέταση των αντιρρήσεών του. Εάν η Αρχή πιθανολογήσει ότι οι αντιρρήσεις είναι εύλογες και ότι συντρέχει κίνδυνος σοβαρής βλάβης του υποκειμένου από τη συνέχιση της επεξεργασίας, μπορεί να επιβάλλει την άμεση αναστολή της επεξεργασίας έως ότου εκδώσει οριστική απόφαση επί των αντιρρήσεων (Άρθρο 13 παρ. 2 Ν. 2472/1997).

ΕπισήμανσηΕν κατακλείδι, όταν η χρήση των καμερών θεωρείται οικιακή, ήτοι η εμβέλεια της κάμερας να καταλαμβάνει μόνο τον απολύτως απαραίτητο χώρο μπροστά από τη θύρα εισόδου του διαμερίσματος του ενδιαφερομένου, χωρίς να επηρεάζονται σε καμία περίπτωση άλλα διαμερίσματα και επιπρόσθετα να μην λαμβάνεται επ ουδενί εικόνα από λοιπούς κοινόχρηστους χώρους αλλά και να μην επηρεάζεται η είσοδος των διερχομένων προσώπων σε άλλα διαμερίσματα ή η διέλευση τους προς αυτά, τότε το ενδιαφερόμενο πρόσωπο δεν εμπίπτει στην νομοθεσία για τα Προσωπικά ΔεδομέναΣυμπερασματικά σκεπτόμενοι, φρονώ ότι η ασφάλεια του αγαθού της ζωής από την συνεχώς αυξανόμενη εγκληματικότητα και τις τρομοκρατικές επιθέσεις κατά πληθυσμών, με την ταυτόχρονη ανάπτυξη της τεχνολογίας θα είναι ένα ζήτημα που θα απασχολήσει περισσότερο τα επόμενα χρόνια τις Αρχές και τις κυβερνήσεις όλων των Κρατών με σκοπό την εξεύρεση  βέλτιστων λύσεων για την προστασία της ανθρώπινης ζωής.

*O κ. Τζίκας είναι δικηγόρος και πιστοποιημένος διαμεσολαβητής ΥΔΔΑΔ

{gallery}5124{/gallery}